GIÁO HỘI TRONG CƠN BẢO BÙNG
Linh mục Trần Tam Tĩnh
(Trích
từ tác phẩm “Thập giá và Lưỡi gươm”, Chương
III)
1 ─ GIÁO HỘI CHIẾN THẮNG
«Tại các vùng tôi đã đi thăm, người Cộng sản
đã giành được một loạt thắng lợi về chính trị, hành chính, quân sự và – cũng
phải nói thôi – tinh thần… Điều đã gây ấn tượng mạnh nhất trong tôi, hỡi ôi,
lại là tinh thần hăng hái họ đã tạo được nơi các cán bộ không Cộng sản và sự
ủng hộ mạnh mẽ họ giành được từ phía nông dân». (Joseph Alsop, phóng viên
chống cộng, viết ngày 31-8-1954).
Lêo Secnơ (Leo Cherne) viết trong
báo Look ngày 19-1-1955 rằng: «Nếu tổ chức đầu phiếu hôm nay thì phần lớn
người Việt (miền Nam) sẽ bỏ cho Cộng sản… Chúng ta biết làm được gì? ».
Các
phóng viên người Mỹ kể trên có lẽ chưa đọc lời tuyên bố chính thức của các tu
sĩ dòng Tên trong báo Missi mười lăm
hôm sau hiệp định Giơnevơ, vốn đã tiên liệu bằng giấy trắng mực đen cuộc đầu
phiếu cho năm 1956, như sau:
«Sẽ không có đầu phiếu, dầu người của Nhà nước có suy nghĩ nói năng thế
nào cũng mặc. Sẽ không bao giờ có đầu phiếu, bởi một lẽ là không thể làm việc
đó, nếu chính quyền miền Nam có may mà thắng cử, thì liệu chính phủ Việt Minh
có chịu giải tán quân đội, bộ máy hành chính, cảnh sát của họ để tuân theo sự
phán quyết của dân chúng chăng? Thực ra, Việt Minh vẫn mong một thắng lợi trọn
vẹn, càng hòa hoãn thì càng có tính quyết định hơn. Họ mong chiến thắng về tâm
lý «giải phóng» bởi vì các bối cảnh chính trị và mối liên lụy miền Nam mắc
phải, lại có lợi cho họ.
Nhưng các cuộc bầu cử
có lợi cho Việt Minh không thể xảy ra, bởi vì Hoa Kỳ và các thành viên trong
Đông Nam Á không thể chấp nhận một sự đảo ngược cán cân như thế. Càng không thể
được, khi mà chính quyền Việt Nam đã nhất định quay sang phía Hoa Kỳ, được coi
là thành trì các nước tự do» (Missi số 7.1954, tr.252).
Danlơt
(F. Dulles), Quốc vụ khanh Hoa Kỳ, đã chẳng nói trong một mật điệp gửi cho phụ
tá của ông, ngày 7-7-54, đang tham dự thương nghị Giơnevơ như sau: «Chẳng còn hồ nghi về việc các cuộc bầu cử có
thể thống nhất đất nước Việt Nam dưới quyền của Hồ Chí Minh» (Pentagon
Papers 46). Aixơnhao cũng đã chẳng cả quyết sau này rằng: «Nếu bầu cử xảy ra theo như Hiệp định Giơnevơ đã tiên liệu thì 80% dân
chúng miền Nam sẽ bỏ phiếu cho Hồ Chí Minh» đó sao?
Phải
nhìn vào ánh sáng của chính sách rõ ràng đó, người ta mới hiểu được tại sao Mỹ và các thành phần Công giáo đã nổ
lực xô đẩy vào Nam những đoàn người Công giáo rồi đây trở thành những toán quân xung kích chống Cộng và có
nhiệm vụ phá hoại bầu cử, để hoàn tất việc chia cắt đất nước ra làm hai, trái
với Hiệp định Giơnevơ và bảo vệ cho chế độ mỏng manh do Mỹ dựng lên.
Lansdale, Trùm CIA tại Việt Nam –
Chiến dịch truất phế vua Bảo Đại để ông Diệm được
thắng cử với … 98% số phiếu
Toàn thể độc giả chắc còn nhớ các
biến cố tại Sài Gòn những năm 1954 – 1956. Ngô Đình Diệm phải đánh dẹp các lực
lượng phong kiến đã do quân Pháp dựng lên trong thời chiến: Quân Bình Xuyên,
lúc đó kiểm soát ngành cảnh sát Sài Gòn Chợ Lớn, các đảng phái vũ trang như Cao
Đài và Hòa Hảo và cái gọi là quân đội miền Nam, nhưng sĩ quan đều là tay sai
của Pháp. Diệm đã thắng. Một đàng, nhờ Mỹ đã thành công hất cẳng Pháp, bắt họ
rút hết quân thuộc địa về. Quân Pháp đi rồi, Ngô Đình Diệm truất phế Bảo Đại,
rồi tự phong là tổng thống Cộng hòa miền Nam. Trong tất cả các cuộc khủng hoảng
này, chú Sam luôn luôn có mặt đấy, «Theo
yêu cầu của ông Diệm, chúng tôi (trung tá Lansdale, trùm CIA) đến thăm ông ta hầu như mỗi chiều, trong
thời gian đó căng thẳng gia tăng, và nhiều khi cuộc thăm viếng của chúng tôi
kéo dài hàng giờ» (Pentagon Papers, tr.20).
Nhưng
đàng khác, bên cạnh sự ủng hộ của Mỹ, Diệm cũng cần có lực lượng dân chúng để
giúp Diệm cầm quyền. Nhân dân miền Nam tỏ thái độ hững hờ hoặc chống đối ông.
Các đảng phái chính trị - tôn giáo hầu như không muốn hợp tác với ông. Quân đội
thì còn ở dưới sự chỉ huy của các sĩ quan thân Pháp. Đảng Cần Lao do em của
Diệm là Ngô Đình Nhu lập ra, tập họp một nhóm chính trị gia Công giáo tư sản
còn ở giai đoạn trứng nước. Diệm dựa vào khối Công giáo di cư, dễ sai bảo và
cuồng nhiệt, sẵn sàng tuân lệnh các cha xứ kéo nhau xuống đường mít tinh ủng
hộ. Cuộc xuống đường đầu tiên xảy ra ngày 21-9-1954. «Trong không khí bị đầu độc của Sài Gòn, những người di cư khốn khổ ấy
dầu sao cũng là một sự khích lệ cho Diệm, khi họ kéo nhau biểu tình hô to ủng
hộ ông ta, với những khẩu hiệu được bôi vẽ vội vàng. Như thế ông không phải cô
đơn một mình trong dinh Norôđôm, như một vài người muốn nói. Người di cư được
tập họp theo những mệnh lệnh hết sức đơn giản. Họ biết rằng người cha của họ,
người họ cậy nhờ, người bảo hộ cho họ, đó là tổng thống Diệm… Người ta nói với
họ rằng tổng thống sắp gặp rắc rối với các đối thủ, thế là họ kéo nhau tới, một
cách hiền hòa, chẳng súng ống gì, để nói lên sự gắn bó của họ». Đó là mô tả
tình hình theo báo Missi. Còn phải
thêm luận điệu của Paris-Match để hiểu sự kết cuộc bi đát của nội vụ: «Các đoàn xe cam nhông Bình Xuyên xuất hiện,
điều động vào địa hình rất tài, dựng cản khắp đường phố. Rồi bỗng dưng một loạt
súng máy bắn xả vào một toán, mà chỉ cần nhẹ hơn cũng đử sức giải tán… Nhiều
người chết và bị thương nằm la liệt giữa phố. Một nhóm nhỏ biểu tình tiến tới
quảng trường Bá Đa Lộc và treo lên bờ rào của Nhà thờ chính tòa mấy câu khầu
hiệu. Các linh mục tới gỡ đi và khuyên đám biểu tình hãy giải tán.».
Những
màn tương tự cứ tiếp tục xảy ra tại Sài Gòn. Mỗi lần «Quốc gia lâm nguy», hàng chục ngàn người Công giáo, từ các trại di
cư quanh thủ đô sắp hàng theo sau các cha xứ bận áo chùng thâm, kéo tuôn về thủ
đô để biểu tình nói lên ý chí cương quyết ủng hộ Diệm tới chết. Quả thế, số
phận họ được coi như gắn liền với số phận của thủ tướng.
Nhờ viện trợ Mỹ, việc định cư hầu như được giao phó hoàn toàn trong tay cái cha xứ, các làng «kiểu Bắc kỳ» mọc lên tại Hố Nai, Cái Sắn v.v… bao quanh nhà thờ, lúc đầu chỉ làm bằng vật liệu nhẹ, sau được xây gạch thường có tháp chuông. Đó là những ốc đảo khép kín, vừa không thể xâm nhập, vừa không thể đánh chiếm.
Quả
thế, Đức Mẹ cũng được đưa vào môi trường của chủ nghĩa hiếu thắng huênh hoang,
nhất là dịp Đại hội Thánh mẫu tháng 2 năm 1959, có hồng y Agagian, sứ thần của
Đức Giáo hoàng qua chủ sự. «Ba trăm ngàn
giáo hữu đã đi theo cuộc rước khổng lồ trong ngày kết thúc, sau đó hồng y đã long trọng dâng nước Việt Nam cho
Đức Mẹ Vô Nhiễm» theo tin tức báo chí thời ấy. Để cuộc rước đó thành
công, ngoài sự tưởng tượng của Rôma và Pari, người ta đã huy động hàng ngàn
lính công binh để xây dựng một bệ lớn trước nhà thờ chính tòa Sài Gòn, để dựng
lên cổng chào, đồng thời đưa ra hàng trăm xe căm nhông để vận chuyển hàng chục
ngàn giáo dân từ các tỉnh về.
Đức
Mẹ cũng được cung kính đặc biệt tại La Vang, quãng 30 km mạn nam vĩ tuyến 17.
Vì những lý do chính trị, ngôi nhà nguyện nhỏ mất hút trong rừng núi, bỗng trở
nên một nơi hành hương cho toàn thể người Công giáo Việt Nam, thậm chí của toàn nhân dân Việt Nam! Được mệnh
danh là «thành lũy thế giới tự do chống
cộng sản», ngôi nhà nguyện khiêm tốn này vừa được nâng lên hàng Vương cung
Thánh đường từ sau Đại hội Thánh Mẫu, đã tiếp nhận vào tháng 8-1961 một cuộc
hành hương khồng lồ nhất trong lịch sử chế độ Diệm. Ngày 16-8, tổng thống đích
thân phú thác tương lai nước Việt Nam cho Đức Mẹ La Vang. Trước mặt 200.000
người hành hương, đầy đủ các giám chức của Giáo hội, các bộ trưởng và công chức
cao cấp, phần lớn không phải là Công giáo, tổng
giám mục Ngô Đình Thục đã đọc lời kinh dâng nước Việt Nam cho Đức Mẹ, sau
cuộc rước kiệu khổng lồ.
Tổng Giám mục Ngô Đình Thục – Giám mục Phạm
Ngọc Chi
Điều
chắc chắn là phong trào trở lại đạo đó chấm dứt với năm 1963, ngay khi tổng
thống công giáo Diệm bị lật đổ.
Mùa
hè 1955, Ngô Đình Diệm tung ra chiến dịch Tố Cộng và qua luật 10-1959, ông đã
lập các Tòa án quân sự đặc biệt, như một bộ máy đàn áp. Luật này, kết án tử
hình và phải thi hành trong vòng 3 ngày, khỏi có quyền bào chữa, tất cả những
người Cộng sản, những người có quan hệ với Cộng sản (những chiến sĩ yêu nước
chống Pháp, cả cha mẹ và bạn bè của họ), tất cả những bị cáo được xem là phạm
đến an ninh quốc gia. Các cuộc càn quét đã bắt về ngàn «tên đỏ», từ nay gọi là
Việt cộng và nhiều người trong số đó đã bị giết. Một số khác may mắn hơn, như
ông Nguyễn Hữu Thọ, rồi đây sẽ là Chủ
tịch Mặt trận Dân Tộc Giải Phóng, từng là luật sư ở Sài Gòn và là Chủ tịch Ủy
ban Hòa bình Sài Gòn Chợ Lớn, phải sống lê lếch trong các trại giam. Trong lãnh
vực này, tài liệu bí mật của Lầu Năm Góc cũng giống như những gì do chính phủ
Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa phổ biến hồi đó: «Suốt
thời gian của cái gọi là chiến dịch Tố cộng được tung ra mùa hè năm 1955, từ
50.000 đến 100.000 ngàn người đã bị nhốt vào ngục. Nhưng như bản báo cáo có
nói, phần lớn những kẻ bị bắt đây không phải là đảng viên Cộng sản». Đó là
lời của Bơttơphiu (F. Butterfield) viết trong bản phân tích Tài Liệu Lầu năm
góc. Tác giả còn thêm: «Chương trình công dân vụ đã thất bại, bởi vì
tổng thống Diệm hầu như chỉ phái toàn những người di cư miền Bắc hay là Công
giáo đến các làng đó. Nông dân cho rằng những thứ người đó không phải là người
của họ” (Pentagon Papers, tr.82).
Các
bản thống kê nói trên cho thấy một khuôn mặt xã hội không mấy đúng đắn về người
Công giáo Việt Nam. Như đã trình bầy ở trên, gần như toàn thể giáo dân người
Việt là thành phần nông dân, nghèo đói. Cho đến năm 1954, giữa đám rừng tác giả
và thi sĩ nổi tiếng, người ta chỉ đếm được một thi sĩ là công giáo. Rất ít
người là trí thức. Như vậy, việc tăng vọt số người Công giáo trong chính trường
cần được giải thích không phải vì họ có nhiều trí thức trình độ vượt trổi, hay
là tài ba lỗi lạc hơn thiên hạ trong lãnh vực quản lý hành chánh và chính trị.
Trong
một báo cáo được soạn thảo vào cuối tháng 8, theo chỉ thị của tòa Khâm sứ Sài
Gòn, để gửi cho Vatican, một linh mục khá thông thạo các các vấn đề Việt Nam có
viết: «Người ta đã nói đến tiếng «hiếu
thắng». Tôi nghĩ tiếng đó không phải là thái quá để đánh giá cách xử sự của một
số giám mục và linh mục. Trong các cuộc lễ nhậm chức giám mục hai năm trước đây
cho hai đức cha Qui Nhơn và Đà Nẵng, người ta đã tổ chức những cuộc biểu tình
khổng lồ. Không phải tất cả do người
Công giáo đơn phương làm. Nhân sự và phương tiện của chính phủ đã góp một phần
lớn vào các cuộc tập họp đó, mà không phải bao giờ cũng do lòng tự nguyện…»
2 ─ HOA SEN ĐẨM MÁU
Năm 1963, ngày Phật đản đúng mồng 8 tháng 5. Bà con Phật tử đem cờ Phật giáo treo đầy đường phố Huế. Chính phủ, trích dẫn qui tắc đã ra từ 1957, ban lệnh cất đi các lá cờ tôn giáo đó, nếu cần thì dùng cả vũ lực, bởi vỉ chỉ có quốc kỳ mới được treo ở nơi công cộng. Hàng chục ngàn Phật tử đã tham gia xuống đường phản đối. Quân đội, theo lệnh chính phủ đã dẹp tan đám biểu tình và một loạt đạn súng máy giết chết 9 trẻ em.
Đó
là một biến cố bi đát, nhưng bề ngoài thì cũng chỉ là sự việc lẻ tẻ thôi. Tuy
nhiên vụ cờ Phật giáo phản ánh sự chín muồi của cơn khủng hoảng từ lâu đã âm ỷ
dưới đám tro. Dư luận quốc tế được báo động qua bác sĩ Wulff, giáo sư người Đức
tại đại học Huế, đã săn sóc những người bị thương trong vụ nầy. Sự căm phẫn của
dân chúng tăng lên tột độ khi Thượng tọa Thích Quảng Đức tự thiêu tại ngã tư Lê
Văn Duyệt-Phan Đình Phùng ngày 11 tháng 6. Tổng thống Diệm nói đến «việc Việt cộng đã len lỏi vào kích động dân
chúng». Giám mục Thục giải thích vụ này, đã xảy ra hầu như trước mặt ông,
tuyên bố rằng đó chỉ là một «đám lửa rơm»
thôi. Còn bà Nhu thì cho mấy ông thầy chùa tự thiêu là trò «nướng thịt» [barbecue].
Thượng tọa Thích Quảng Đức tự thiêu
Phật tử biểu tình chống kỳ thị tôn giáo
Nhưng
dân chúng rất xúc động. Dư luận quốc tế thì cho các biến cố đó là dấu hiệu
chứng tỏ chính phủ Công giáo có bách hại đàn áp tôn giáo. Và dĩ nhiên người
Công giáo, và cả Giáo hội Công giáo Việt Nam, đều liên lụy trong đó. Trong giới
Công giáo, người ta tìm cách giảm nhẹ sự việc và giải độc dư luận «vốn bị báo
chí chạy theo giật gân lừa bịp». Chẳng hạn, đức Tổng Giám mục Sài Gòn nói «Không có chuyện bách hại Phật giáo từ phía
chính phủ, cũng như từ phía Công giáo. Không thể vì một hành vi phân biệt đối
xử lẻ tệ của cá nhân, mà đổ lỗi cho Nhà nước và Giáo hội. Vụ rắc rối ở Huế xảy
ra ngày 8-5-1963 liên quan đến chuyện cờ Phật giáo treo tại các chùa, thiết
tưởng có thể tránh không để xảy ra, nếu không có việc nhắc lại chỉ thị năm 1957
ra lệnh cấm treo cờ tôn giáo, dầu là Công giáo hay Phật giáo, ở nơi công cộng.
Điều đã gây tức giận cho Phật tử là nhắc lại chỉ thị nọ lại xảy ra chỉ có 2 hôm
trước lễ Phật đản và chỉ mấy bữa sau cuộc lễ nhậm chức của hai giám mục các địa
phận gần đó, trong đó có cờ Tòa thánh bay phất phới khắp nơi» (Missi 1963,
tr. 354). Một số người Công giáo tại Nam Việt Nam và một số tạp chí thừa sai
Pháp và Ý, cho rằng Phật tử có tham vọng biến đạo mình thành quốc giáo và một
nhóm thiểu số cuồng tín sẽ tiếp tục «tự
thiêu và để cho người ta thiêu mình; nhằm bảo vệ một vị trí có đặc quyền ưu đãi».
Có
người còn đi xa hơn. Theo họ, đây chẳng qua là một âm mưu Cộng sản giật dây
phong trào Phật tử, nhằm trục lợi kiểu «đục nước béo cò». Hãy nghe tác giả của
bản phúc trình gửi Vatican mà chúng tôi đã nhắc tới trên kia:
«Bọn
Phật tử chẳng hề quan tâm gì tới các lợi ích và vấn đề hệ trọng của đất nước.
Chẳng mấy khi đọc được trong các tạp chí Phật giáo những bài chống Cộng. Họ có
khả năng chống lại các yếu tố của học thuyết Mác-xit chăng? Có thuở nào họ dám
mạo hiểm đi vào con đường hành động chống lại Cộng sản không? Chúng tôi tin là
không, vởi vì có những tay nòng cốt Cộng sản đang đóng vai điều khiển phong
trào Phật giáo.
«Chính phủ nhằm mục đích cung cấp một cơ sở
học thuyết cho cuộc chiến đấu chống Cộng của mình, nên đã công nhiên đưa ra
những quan niệm duy linh và nhân vị. Hai học thuyết này đã được trình bày,
không phải như là sản phẩm của đạo Công giáo, mà như là sản nghiệp chung của
nền văn hóa tổ tiên. Thế nhưng, theo tôi biết được, thời chưa bao giờ thấy một
vị sư, hoặc một giảng viên Phật tử, bàn về hai học thuyết đó trong các tạp chí
hay trong diễn thuyết công khai…«Trong lúc các cha xứ lao mình, cả xác lẫn hồn, vào việc định cư dân chúng và tổ chức khai thác các vùng đất bỏ hoang, nhất là vùng cao nguyên, đào tạo dân quân bảo vệ làng xã, thì tu sĩ Phật giáo chẳng quan tâm gì tới các chuyện đó bao nhiêu, không phải là không quan tâm gì hết».
Có những người khác đổ việc nỗi loạn của Phật tử không những cho Cộng sản, mà cho cả đối thủ chính trị và bọn Mỹ, lợi dụng sự bất bình của một thiểu số nhà sư để trục lợi cho mình. Đó là ý kiến của một nhân vật quan trọng trong Giáo hội, theo Missi kể.
Những
nhà quan sát ngoài Công giáo và có lưu tâm thì phân tích tình hình chính trị kỹ
càng hơn, thì nghĩ rằng phong trào chống đối vừa có tính chất tôn giáo vừa có
lý do chính trị của nó: «Một mức nào đó,
phụ thuộc thôi, có sự đối chọi Phật giáo chống lại Công giáo. Nhưng phần chính
yếu quan trọng hơn nhiều, là phong trào này đem những bộ phận đông đảo dân
chúng, ở đây là Phật tử, chống lại một chính phủ độc tài do người Công giáo nắm
hầu hết».
Quả
thế, vụ rắc rối xảy ra ở Huế, lẽ ra có thể tránh được, nếu Tổng giám mục Huế đã
không đích thân nhúng tay vào. «Ngày 7
tháng 5, theo lời linh mục Luận, một trong những linh mục gắn khá sâu với nhà
Ngô và là viện trưởng đại học Huế - từ La Vang về, đức cha [Tổng Giám mục Thục]
nhận thấy đường phố được giăng đầy cờ Phật giáo… Ngài bực mình và ngay chiều
hôm đó, Ngài cho gọi ông Hồ Đắc Khương vào, ông là đại diện của chính phủ, và
quở trách ông, tại sao để cờ Phật giáo treo đấy đường phố, trái với lệnh nhà
nước cấm treo cờ đạo nơi công cộng. (Thật hết sức mỉa mai, thành phố Huế, nơi
có tòa giám mục của đức cha Thục, nhiều lần đã từng được chứng kiến những cuộc
rước kiệu Công giáo hết sức linh đình, với cờ vàng trắng của Vatican phất phới
bay, chẳng những trên đường phố, mà ngay cả trước các cơ quan chính quyền. Năm
1961, ngày ông nhậm chức Tổng giám mục Huế, ông đã được nghênh đón tại sân bay
bởi cả một tiểu đoàn bận lễ phục và một lá cờ tòa Thánh khổng lồ được dựng ở
ngay sân bay).
Vị đại diện chính phủ
chẳng biết làm thế nào được, bởi ông hiểu rõ, nếu cấm treo cờ lúc này thì không
tiện chút nào, vì người ta sẽ cắt nghĩa việc đó như một điều hạ nhục Phật giáo.
Ông điện vào Sài Gòn. Chẳng rõ bức điện có tới Tổng thống hoặc ông cố vấn Nhu
chăng, nhưng một bức điện từ Văn phòng Tổng thống đánh ra khẳng định rằng lệnh
cấm cờ vẫn còn hiệu lực… Rồi câu chuyện ra sao thì sau đó ai cũng biết rồi…”
Trước
tiên là Dụ số 10 của Phủ tồng thống, lấy lại các sắc lệnh của chế độ thuộc
địa, nói rằng: «Tất cả các hiệp hội tôn
giáo, văn hóa, thể dục, chỉ trừ Công giáo, đều không được mua bất động sản, nếu
không có phép của Phủ tổng thống». Bản văn của sắc lệnh đặt Công giáo ra
ngoài và hạ Phật giáo xuống hàng các hiệp hội văn hóa và thể thao, tất nhiên nó
phải làm bực bội Giáo hội Phật giáo. Việc trở lại thời thuộc địa như thế, cũng
không làm hài lòng đại bộ phận quần chúng nhân dân, dẫu sao cũng không bao giờ
từ bỏ truyền thống nhà Phật. Hơn nữa, sắc lệnh khơi lại sự đố kỵ đối với người
Công giáo, mới đây đã từng liên minh với bon xâm lược và hôm nay lại liên minh
với chủ mới là Mỹ. Sau nữa, những hành động lặp đi lặp lại như dâng nước Việt
Nam cho Đức Mẹ, đưa nhiều người Công giáo lên các chức vụ quan trọng trong
chính quyền, cho phép giải thích sắc lệnh, vốn đã bất công, như một cử chỉ «tìm cách Kitô hóa» cả nước là trái ý mọi
người.
Tiếp đến, việc áp đặt chủ nghĩa «Nhân vị» – học thuyết vừa mông lung vừa ngược với tinh thần người Việt – làm hệ tư tưởng của Nhà nước, việc khinh dể tất cả giá trị tinh thần và văn hoá của cả chục thế kỷ lịch sử Việt Nam đã từng thấm nhuần trong nhân dân, việc thiên vị ưu đãi quá rõ ràng đối với người Công giáo trong mọi lãnh vực, đã tạo ra sự nổi giận lúc đầu còn ngấm ngầm, sau đã nổ rõ ra nơi quần chúng Phật tử. Bà con Phật tử ngày càng ý thức hơn rằng, muốn chống lại sự độc tài của Diệm, muốn cân bằng lực lượng của Công giáo, thì phải hiệp nhau lại trong Giáo hội Phật giáo.
Cuộc
nổi loạn của Phật tử làm cả chế độ phải lung lay, nhưng cho tới ngày sụp đổ,
chế độ vẫn tiếp tục gia tăng đàn áp, lục soát các chùa, bắt giam sư sãi và các
chiến sĩ Phật tử. Hoa kỳ, chỗ dựa nếu Diệm không còn dựa được là sẽ rớt đài, đã
quyết định thay ngựa. Cuộc đảo chính ngày 1 tháng 11 năm 1963 đã được chuẩn bị
kỹ lưỡng, đã dàn dựng khéo léo, như chính Tài Liệu bí mật Lầu năm góc cho chúng
ta biết.
3 ─ AI LÀ NGƯỜI CHỊU TRÁCH NHIỆM.
Phải
nhờ ánh sáng các sự kiện lịch sử nói trên, mới hiễu được sự phản ứng của vị
Linh mục người Bỉ, một «cha xứ xung kích» khi ông tâm sự với Lacutuya: «Ai là người chịu trách nhiệm về tình hình
tan hoang đó, về sự thất bại hoàn toàn của chế độ Diệm, về sự xao xuyến rối răm
hiện nay của giới Công giáo chúng ta? Ai, tôi xin phép hỏi ông? Phải chăng quân
đội? Phải chăng chính quyền? Phải chăng bọn Mỹ? Không, chính là giới Công giáo! Vâng chính khối Công giáo là kẻ chịu trách
nhiệm. Họ đã chạy theo hiếu thắng, họ đã bay như diều, chẳng bao giờ biết kiềm
hãm, tìm cách sửa chữa những lạm dụng không thể chịu nổi của chính chế độ. Có
phản ứng chăng, thì chỉ ở những cấp hết sức khiêm tốn thôi. Họ đã đồng ý với
một kiểu lẫn lộn hoàn toàn giữa giầu có với Công giáo, giữa tư sản phì nôn với
hàng giáo phẩm. Và ngày nay nông nỗi đã xảy ra như thế này, chỉ còn chờ Phật
giáo trả thù, tình hình có thể rẽ ngoặt một cách thảm hại nếu Việt Cộng thành
công nắm được Phật giáo, như hiện họ đang ra sức làm. Người Công giáo không
chịu sửa mình, không chịu cứu uy tín cho ông Diệm, phải bắt đầu lại từ số
không, trên những đống gạch vụn, nếu phía địch là phía hiện đang năm tới 80% số
người có khả năng của đất nước này, còn cho chúng ta đủ ngày giờ…»
Tiếc
thay, vị thừa sai kia đã không lên tiếng sớm hơn! Bàn cờ đã ngã ngũ. Theo lệnh
của Mỹ, Diệm phải từ chức hay là chết thôi. Một tài liệu mật của Tòa Khâm sứ
cho chúng ta biết một chuyện quan trọng, từ trước vẫn không ai hay biết, liên
quan đến cuộc đảo chánh ngày 1-11-1963:
«Sự yên tĩnh của giờ nghĩ trưa bị xé tan vào
lúc 13 giờ 45, bởi một loạt súng máy nổ ran phía sân bay Tân Sơn Nhất, ở 6 km
mạn Bắc thành phố. Nghe loạt súng bất thường vào giờ này, lập tức tôi nghĩ ra
rằng đây không phải súng đảo chánh, mà chỉ là chuyện cục bộ do một nhóm quân
đội chống lại lính bảo vệ và quân khu thủ đô nằm dưới quyền trực tiếp của Phủ
tổng thống. Tới 15 giờ 15, tôi nhận được cú điện thoại của ông Cabốt, tôi có
thể ghi lại đúng như sau: «Thưa Đức cha, như Đức cha có thể nghe đó, tiếng súng
đã nổ. Quân đội đã chiếm sân bay Tân sơn Nhất và căn cứ Biên Hòa, lúc này họ
đang tiến về hướng Phủ tổng thống (Dinh Gia Long).
«Nghe ông nói tiếng Pháp, tôi lấy làm lạ, tại
sao ông cho tôi những tin tức loại này, mà không cần giữ giọng kín tiếng lại,
tôi bèn hỏi người đối thoại cho biết có phải là đích thân ông Cabốt chăng. Ông
này muốn tôi biết chắc bèn nói: Tôi là bạn của Đức cha, cũng đã từng là bạn của
đức cha Asta. Đức cha nhớ lại, chúng ta đã gặp nhau nhiều lần tại tòa Khâm sứ».
Nghe tôi hỏi tại sao tôi biết tiếng Ý mà lại không dùng nó để giữ sự kín đáo
hơn tại Sài Gòn, ông nói rằng ông biết tiếng Ý nhưng không quen nói. Từ lúc đó,
tôi thì nói tiếng Ý, còn ông ta thì nói tiếng Pháp. Cuộc điện đàm giữa chúng
tôi tiếp tục như sau: «Tôi đã thấy cần tán thưởng vai trò trung gian mà tòa
Khâm sứ đã vui lòng chấp nhận giúp trong vụ Phật giáo. Tôi phải nói cho Đức cha
hay rằng, nếu lần này ông Diệm và ông Nhu có nhờ tòa Khâm sứ làm trung gian,
thì xin Đức cha nói với hai ông rằng, không còn chuyện trung gian hoặc thương
lượng nữa đâu, bản thân tôi cũng như phía quân đội đã quyết định là chỉ cho họ
khỏi chết thôi, họ có thể dùng lối này hay lối khác để ra khỏi nước và không
bao giờ trở lại nữa».
«Tôi nhận thấy giọng nói minh bạch và quyết
định của lời đưa tin này. Tuy nhiên, nhớ lại bầu không khí thương lượng đã có
từ trước cho tới gần đây giữa chính phủ Diệm và Hoa Kỳ, tôi hỏi thêm mấy câu để
ông Lốt xác lập lại đều đó. Tôi đang tính chuyển qua những người đang bị bao
vây tại Dinh Gia Long các điều kiện người ta cho họ nếu họ chịu đầu hàng…»
So
sánh các cuộc đàm thoại đó với cuộc điện đàm được ghi âm giữa ông Diệm và Cabốt
Lốt đã do Tài liệu Lầu năm góc công bố, người ta thấy rằng tổng thống đã gọi
đại sứ Mỹ vào lúc 4 giờ rưỡi chiều, sau
khi đã nhận được tin của Tòa Khâm sứ. Sau khi khước từ can thiệp giúp đỡ
Diệm, ông Lốt nói với người đối thoại: … «Đến giờ này rồi, tôi lo cho chính sự
an toàn của Tổng thống nhất. Người ta cho tôi hay rằng, những kẻ đang điều động
vụ này sẵn sàng cho ông và em ông lối thoát để ra khỏi nước, với điều kiện ông
từ chức. Ông có biết chuyện đó chưa? ». Diệm trả lời: «Không biết (nghỉ một
lát), ông có số điện thoại của tôi không? Lốt đáp: Có. Xin cứ gọi tôi, nếu tôi
có thể làm gì được gì cho sự an toàn sinh mạng cho ông».
4 ─ CÁC TƯỚNG TÁ MÚA MAY QUAY CUỒNG
Ngày
trước, mỗi lần tổng thống Diệm thoát khỏi một vụ mưu sát hay một cuộc đảo
chánh, người ta hát kinh ‘Te Deum» (Tạ Ơn Chúa) tại các nhà thờ. Lần này, cả
kinh Requiem (an táng) cũng không có. Tờ nhật báo Công giáo Thẳng Tiến mới hôm kia tuyên bố vung vít
rằng Chúa đã làm những việc lạ lùng đặc biệt để bảo vệ mạng sống cho Tổng
Thống, bởi ông là người Chúa chọn lựa cứu nhân dân Việt Nam. Ngay sau vụ ám sát
Diệm, cũng tờ nhật báo đó đã gọi ông là tên đôc tài, là tay đàn áp. Sự trở mặt
đó cần được giải thích như một hành động xu thời, hay là chỉ vì hốt hoảng thôi?
Quả thế, người Công giáo lúc này sống trong sự hốt hoảng, lo âu sẽ bị trả thù.
Diệm bị ám sát, cái đảng toàn trị Cần Lao đã sụp đổ như một tòa nhà bằng giấy.
Phong trào Cách mạng Quốc gia khổng lồ, như do một bàn tay phù thủy làm biến
mất dạng. Thay vào đó, người ta dựng lên Hội đồng Cách mạng gồm toàn tướng tá.
Trong quãng trống chính trị này, cái trống rỗng không lấp đầy được với những
đảng phái chính trị tái xuất giang hồ, những nhóm nhỏ thường chẳng có chương
trình rỏ rệt nào, và các tướng tá bắt đầu màn nhảy múa quay cuồng của họ. Hết
binh biến lại đảo chánh, hết đảo chánh lại binh biến thay phiên nhau. Cuộc binh
biến đầu tiên do «Minh đại ca» chỉ huy đã bị lật nhào ngày 30 tháng giêng 1964
bởi một nhóm tướng trẻ do Nguyễn Khánh điều khiển. Khánh lại phải cuốn gói ngày
13 tháng 9 để nhường tay lái cho một «tên Thồ trẻ», tướng không quân Nguyễn Cao
Kỳ. Như một phép lạ, ngày 27 tháng 10 năm 1964, xuất hiện một chính phủ dân sự
của Phan Khắc Sửu, chẳng mấy bữa đã bị lật đổ ngày 20 tháng chạp trong một cuộc
«đảo chính bỏ túi». Nguyễn Khánh lại lên ghế Chủ tịch, bằng một cuộc trở về yên
ổn ngày 28 tháng giêng năm 1965, để ba tuần lễ sau đó lãnh án «lưu vong», làm
đại sứ lưu động, rồi sau đó làm chủ một quán ăn ở Pari. Vụ lật đổ thứ sáu đưa
ông tướng hung hăng Nguyễn Cao Kỳ lên cầm đầu chính phủ.
Nguyễn Khánh – Johnson, Westmoreland, Thiệu và
Kỳ
Trước trận múa máy quay cuồng đó của tướng tá, những người theo dỏi tình hình Nam Việt Nam một cách sơ sài sẽ lấy làm bỡ ngỡ, khó hiểu. Nhưng thực tế đơn giản hơn nhiều. Có một nhân vật ngồi ung dung trong văn phòng mình, tại sứ quán Mỹ, cứ giật dây, điều khiển các con rối và thay đổi chúng tùy thích, đó là Cabốt Lốt. Chính Lốt đã công khai tuyên bố với những người cứ bảo rằng không ai thay thế được Diệm, rằng: «Tại Việt Nam có hàng chục người có khả năng thay thế ông ta». Chính Lốt đã giết con «cu cu» (nói theo ngôn từ của tác giả cuốn «Vị đại sứ», bởi vì Mỹ «sẽ không rút khỏi Việt Nam trước khi thắng giặc» (theo lời của ngoại trưởng Đin Rớt (Dean Rusk), Lốt có nhiệm vụ chọn người có khả năng thực hiện mục tiêu của Mỹ. Nhất là kể từ nay, chú Sam không thể rút khỏi Việt Nam mà không mất mặt. Tài liệu nghiên cứu của Lấu năm góc nói rõ: Phần chúng ta đã có trong cuộc đảo chính này, chỉ làm gia tăng trách nhiệm của chúng ta tại đó, cũng như sự lún sâu của Mỹ vào đó» (Pentagon Papers, tr. 158, 205).
Nhưng
con người mà Mỹ mơ ước chẳng thể tìm ra. Các tướng tá của cuộc lật đổ đầu,
những sĩ quan mang quá nhiều sao và được đào tạo kiểu Pháp, bị cho là nhút nhát
và chậm chạp trong việc chấp hành lệnh của quan thầy nóng nảy đã bị thay thế
bằng Nguyển Khánh, «con cưng» của tướng Pôn Hackin và được Têlo đánh giá là
«không ai thế được» trong một báo cáo ngáy 10-8-1964. Tên đồ đệ dễ bảo này phải
làm bung xung cho thầy mình, vốn ước mơ từ lâu việc ném bom Bắc Việt. Ngày 8
tháng 8, sau một vụ xô xát nhỏ trong hải phận Bắc Việt, giữa hai tàu tuần tiểu
nhỏ Bắc Việt và các khu trục hạm của hạm đội 7, tổng thống Giônxơn đã ra lệnh
ném bom phía trên vĩ tuyến 17. Nhưng cả Nguyễn Khánh lẫn chính phủ dân sự của
Sửu, đều không thể thỏa mãn được tham vọng của Lầu năm góc. Sau đó, họ tìm được
một người, tướng Nguyễn Cao Kỳ, đã từng lái máy bay ra đánh phá nhiều lần trên
vĩ tuyến 17, con người ôm ấp trong lòng kế hoạch tấn công miền Bắc và nhiều lần
đã tuyên bố ý định đó với báo chí.
Tuy nhiên viên tướng ăn chơi này, dầu hoạt bát và hữu hiệu đấy, cũng chỉ là một chính trị gia bết bát. Chẳng bao lâu, y đã đành chịu đóng vai nhì bên cạnh một tướng cao mưu, xảo kế hơn, đó là Nguyễn Văn Thiệu. Tay này đã trở lại đạo Công giáo dưới chế độ Diệm. Một số người cho rằng y theo đạo Công giáo vì những động cơ chính trị, hơn là lý do tôn giáo.
Nhằm
tô vẽ cho chế độ Sài Gòn có một nước sơn dân chủ và để hợp thức hóa cho cuộc
chiến thực dân mới tại Việt Nam. Cộng hòa đệ nhị ra đời: Hiến pháp mới được
công bố ngày 1-4-1967 và cuộc bầu cử tổng thống được tiến hành ngày 2-9-1967.
Thiệu đắc cử với Nguyễn Cao Kỳ đứng chung một liên danh. Bốn năm sau, Thiệu
được tái đắc cử với tỉ lệ áp đảo là «94.36%»,
trong một cuộc bầu cử lịch sử mà chỉ mình ông ta độc diễn.
Trong
khi đó, sự can thiệp của Mỹ vào chiến tranh Việt Nam trở nên trực tiếp và ồ ạt.
Người ta biết rằng từ năm 1961, Kenơdi đã phái «Lực lượng đặc biệt» qua Nam Việt và đã từng tung ra một chiến dịch
bí mật phá hoại và tấn công miền Bắc, bằng cách sử dụng các toán biệt kích Công
giáo chọn lọc trong thành phần di cư. Ngày
Diệm đổ, có 17.732 lính Mỹ tại Việt Nam trong tư cách «cố vấn quân sự». Sau vụ ám sát Diệm, tình hình chính trị và
quân sự xấu đi. Để «cứu vãn các vị trí Mỹ tại Đông Nam Á» và để «chận đường
Trung Quốc», Lấu năm góc vạch ra kế hoạch hành quân cả trên không lẫn ở đất
liền.
5 ─ ĐỐI DIỆN VỚI CHIẾN TRANH CỦA MỸ
Ngày
5 tháng 3 năm 1965, ba ngàn rưỡi lính Mỹ đổ bộ lên Đà Nẵng, rồi nhiều đơn vị
khác tiếp theo sau. Đến cuối năm ấy, quân lực Hoa Kỳ tại Việt Nam lên tới
184,414 người. Các lần bổ sung cứ tiếp tục theo nhau: đến cuối năm 1966, quân
lính Mỹ đã lên tới 400,000 và cuối năm 1967 có quãng 500,000 quân. Việc leo
thang không chiến đã được chuẩn bị bởi một loạt vụ khiêu khích rùm beng nhằm
bắt «phía địch phản ứng», rồi ngày 6-2-1965, cuộc ném bom mở rộng đầu tiên tại
Bắc Việt được tiến hành và liên tiềp những vụ đó nối đuôi theo hầu như hằng
ngày. Đến cuối năm đó, chiến tranh không quân đã đạt nhịp độ 1500 chuyến cất
cánh mỗi tuần. Các vụ ném bom hàng ngày trở nên càng tàn bạo hơn ở Bắc cũng như
Nam, trong hai năm 1966 và 1967. Người ta đưa đất nước này trở lại «thời kỳ đồ đá», để các nhà lãnh đạo của
nó phải quì gối xuống. Tất cả được đưa ra sử dụng nhằm đưa tới mục đích ấy: bom
hóa học, bom napan, các loại vũ khí tối tân của kho chiến cụ Hoa Kỳ mang qua.
Máy bay rải chất độc da cam – Pháo đài bay
B-52 trải thảm bom
Các
cuộc thảm sát do bàn tay lính thủy đánh bộ của Mỹ trong những cuộc hành quân «tìm giết cho sạch, phá cho hết”, trước
những cảnh hủy diệt các thành thị khắp nơi trên thế giới dấy lên những phản ứng
khác nhau. Tại Mỹ, đám «diều hâu» vỗ tay và biện hộ cho sự can thiệp của Mỹ
bằng những lý lẽ tôn giáo. Dựa vào lời lẽ của chính quyền, theo đó «người Mỹ
sang Việt Nam là do lời yêu cầu của chính phủ Nam Việt Nam, nhằm chấm dứt việc
miền Bắc xâm lăng và tạo ra những điều kiện thuận lợi cho một cuộc dàn xếp êm
đẹp». nhiều linh mục rao giảng hô hào
một cuộc thánh chiến. Một bài của tạp chí Ave Maria (25-9-1955) trích lời đức Piô XII, khẳng định rằng: «Bất
kỳ nước nào đi xâm lăng đều phải bị các nước khác trừng trị. Điều chúng ta đang
làm đây là việc trị tội một nước xâm lăng nọ đang bị nước Trung Hoa Cộng Sản
xúi dục». Theo một điều tra dư luận của Catholic Pools Inc. năm 1967 thì có
80% linh mục Hoa Kỳ tán thành chính sách
hiếu chiến của Giônxơn (Johnson). Lời biện hộ ngoạn mục nhất là do Hồng y
Xpenman (Spellman), tổng tuyên úy quân đội Hoa Kỳ, sau thánh lễ Vọng Giáng Sinh
năm 1966, đã hô hào lính Mỹ tại sân bay Tân Sơn Nhứt, trước mặt đại tướng tổng
tư lệnh Oétmolen (Westmoreland) rằng: «Tôi
tin rằng chiến tranh Việt Nam là một cuộc chiến bảo vệ nền văn minh… Như tổng
thống chúng ta đã tuyên bố, cũng như lời ngoại trưởng, không thể chỉ thắng một
cuộc chiến nửa vời được. Vì thế, chúng ta cầu nguyện cho chiến tranh chóng đến
với chúng ta, bởi vì không thể nghĩ rằng một giải pháp nào, ngòai sự chiến
thắng… Chúng ta phải chiến thắng, hầu bảo toàn những gì chúng ta gọi được là
nền văn minh… Các bạn ở đây không chỉ là
binh sĩ quân lực Hoa Kỳ, nhưng còn là binh sĩ của Đức Kitô”. Ít hôm
sau, phát biểu trước mặt quân sĩ Hoa Kỳ, Hồng y lại cả quyết: «Ở đây, các bạn đang bảo vệ một chính nghĩa,
chính nghĩa của văn minh và chính nghĩa của Đức Chúa Trời!”
Hồng y Mỹ Spellman, Tổng Tuyên úy Quân đội Mỹ, và Giáo hoàng Phaolồ VI
Những lời tuyên bố đó
của Hồng y, hình như bị lu mờ đi trước cuộc vận động chống chiến tranh do
một thiểu số linh mục và người Công giáo Mỹ tung ta. Quả thế, từ 1965, có một
số linh mục, tu sĩ nam nữ Công giáo phối hợp với những cuộc biễu tình do Tin
Lành tổ chức đòi ngừng bắn và rút lính Mỹ về. «Thưa tổng thống, nhân danh Đức Chúa Trời, hãy ngừng tay lại».
Đứng trước việc Mỹ leo thang chiến tranh, nhiều sinh viên đã tổ chức «biểu tình ngồi ỳ» hoặc bãi khóa, nhiều mục sư, linh mục và giáo sĩ Do thái giáo cùng nhau lập ra một «Ủy ban giáo sĩ lo về Việt Nam». Rằng mình chỉ là một thiểu số.
«Chúng tôi nhận thấy với đầy lo âu rằng người
Kitô giáo Hoa Kỳ, cho tới nay, đã không thành công trong việc góp phần vào việc
giữ hòa bình thế giới. Họ hầu như câm nín, đang khi đất nước ta càng ngày càng
sa lầy vào chiến cuộc Việt Nam». Về phía Công giáo, tình hình còn tệ
hơn. «Quả là đáng báo động, khi nhận thấy rằng người Công giáo không đưa ra
một chứng cớ rõ rệt liên quan đến cuộc chiến khốn nạn này. Đã hẳn, có ít người
trong họ, như các linh mục Đanien và Philip Berigan có làm chứng. Nhưng đa số
người Công giáo thì không. » (Sứ điệp Hội đồng Nhà thờ thế giới ngày
3-12-1965).
Đúng
thế, đa số người Công giáo Mỹ đi theo đường hướng của hàng giáo phẩm hơn là suy
nghĩ tới những lời kêu gọi đầy lo âu của Hội đồng Đại kết các Giáo phái, của
một số giới chức nước ngoài và của đức Phaolô
VI, từ 1964, đã từng kêu gọi nhiều lần và tỏ ra lo lắng nhiều về nền hòa
bình. «Những khổ cực và lo âu phát xuất từ các cuộc tàn phá to lớn như thế,
mà không dạy cho chúng ta điều gì sao? Nhìn thấy những cảnh xáo trộn của bao
gia đình tàn nát, của bao nhiêu thân thể bị xâu xé, cùng những thành thị bị hủy
diệt, mà không gây được ảnh hưởng gì trong tâm trí những người có trách nhiệm
hay sao? ». Trước và sau Giáng sinh 1965, đức Phaolô VI đưa ra một loạt
hành động hăng hái, phục vụ cho một nền hòa bình bằng con đường thương lượng.
6 ─ GIÁO HỘI ĐỐI DIỆN VỚI VẤN ĐỀ HÒA BÌNH
Trong
bối cảnh như thế, thái độ của Giáo hội Việt Nam như thế nào? Sau một lúc bị gạt
ra rìa bởi nhóm tướng tá đảo chính và Hoa Kỳ đang muốn chơi con bài Phật Giáo,
người Công giáo lại giành được thế mạnh chính trị vào năm 1965. Quả thế, trong
vụ khủng hoảng Phật giáo và sau khi Diệm bị đổ, người Mỹ cứ nghĩ rằng có thể
dựa vào Phật giáo để thực hiện mục tiêu của mình. Nhưng Giáo hội Phật giáo
Thống nhất, mặc dầu có nhiều xu hướng và ý đồ khác nhau, vẫn không tán thành
chiến tranh và không chống lại việc thương thuyết với Cộng sản. Một điều chắc
chắn, theo cây bút Xunbecgơ trong tờ Nữu
Ước Thời báo ngày 15-3-1965, tổ chức Phật giáo không đồng tình với kiểu cách
của Oasinhtơn, mà lại nghiêng về phía các ước nguyện của Việt Cộng.
Mất
hứng trước thái độ của Phật giáo, Lầu năm góc quay lại luôn phía Công giáo và
chơi cho hết ván bài này. Dĩ nhiên, trong các tài liệu của Tổng giám mục Sài
Gòn, tiếng «hòa bình» hay được nói đến, nhưng luôn luôn chỉ rõ rằng phải là một
thứ «hòa bình công bình bền vững» chứ không phải chỉ là «hòa bình giả tạo chẳng
khác gì một cuộc đầu hàng Cộng sản».
Người Công giáo lại bắt đầu xuống đường, biểu dương lực lượng. Ngày
12-6-1966, 20.000 thanh niên Công giáo biểu tình trên đường phố, trước mặt
40.000 người đồng đạo của mình. Thanh niên biểu tình được tổ chức thành những toán bán quân sự và bận đồng phục
màu đen, có nịt lưng. Họ hãnh diện hô các khẩu hiệu, rồi được quần chúng hô
theo: «Nhân dân Việt Nam ghi ơn quân đội
đồng minh» (Hoa Kỳ). «người Công giáo
không thỏa hiệp với Xatan», «Liên
hiệp với Cộng sản là tự sát». Đồng thời, các báo Công giáo hoan nghênh các cuộc ném bom của Mỹ như là «cử
chỉ xứng đáng của người Xamarita tốt bụng». Họ tránh né không công bố các lời
kêu gọi hòa bình của Đức Giáo hoàng, hoặc kiểm duyệt cắt xén, hoặc tìm cách
giới hạn ảnh hưỡng của những lời kêu gọi ấy. Chẳng hạn tờ Xây Dựng, nhật báo Công giáo, viết: «Đức giáo hoàng không được thông tin đúng đắn, Ngài không rõ tình hình
phức tạp của Việt Nam, Ngài chỉ nắm được một khía cạnh của vấn đề, Ngài bị bao
vây bởi nhóm người khả nghi... Đức giáo hoàng bị ép phải ăn nói có lợi cho kẻ
thù... »
Đức
giáo hoàng, vừa nói ra một thông điệp đòi phải thương nghị tái lập hòa bình,
không thể không lo lắng trước thái độ thiếu sốt sắng của hàng Giáo phẩm Việt
Nam, cũng như trước lập trường công khai ngược lại của người Công giáo. Thực
ra, có một số người Công giáo, gồm linh mục và giáo dân, lấy lập trường thương
lượng hòa bình, như 11 linh mục đã ký tên vào một bản thương nghị và hòa bình
ngày 1-11-1966. Nhưng các tài liệu đó bị
các cha xứ cấm giáo dân tiếp xúc, còn tác giả thì bị anh em đồng nghiệp cô
lập, và bị bề trên ruồng bỏ. Một nhà báo của tờ Thông tin Công giáo quốc tế đã
hỏi một giám mục vào tháng 4 năm 1965 rằng: «Tại sao Đức cha không phổ biến
rộng rãi lời kêu gọi hòa bình cửa đức Phaolô VI?” Trả lời: «Ông cứ xem bức thư của 11 linh mục. Đó là
một kiểu lên tiếng nguy hiểm. Chính phủ có thể giải thích bức thư đó như một sự
hùa theo Cộng sản. Và Giáo hội có thể vì đó mà gặp rắc rối. Vì thế, chúng tôi
khó lòng mà nói được về hòa bình. Bức thư đó gây nguy cơ chia rẽ Giáo hội, bởi
vì kẻ thù của chúng tôi có thể coi đấy như lập trường chính thức của hàng Giáo
phẩm, điều đó không đúng đâu... Bên châu Âu, các ông không hiểu gì. Những người
Cộng sản của các ông là lớp người tư sản, tử tế và hiền lành. Ở đây, biện pháp
của Việt cộng kinh khủng lắm. Họ chôn sống những ai không chịu đi theo họ. Họ
biết rõ từng người đàn ông, đàn bà, họ ghi số, kiểm soát, đóng khung dân chúng
lại. Các ông không hiểu những điều đó là thế nào cả... ».
Như
để bắt các giám mục tỏ một thái độ mềm dẽo hơn, tháng 10 năm 1966, đức Phaolô
VI đã phái một đặc sứ qua Sài Gòn. Trong sứ mạng khó khăn này, đức cha
Pighêdoli đã chỉ làm được cho các giám mục Việt Nam y như với đức Phaolô VI và
lặp lại nguyên xi các lời của Ngài: «Nhân danh Chúa, chúng tôi xin kêu lên: Hãy
ngừng lại. Cần phải gặp gỡ nhau một cách thành thật…, Hòa bình và tự do, phải
tôn trọng các quyền con người, quyền lợi cách công đồng, nếu không thì chỉ là
hòa bình mỏng manh và không bền vững».
Bản tuyên bố hơi miễn cưỡng đó, xem ra không ngược lại với lời cả quyết của đức cha Pighêdoli được tờ báo Sống Đạo đăng tải: «Nếu có chống, hay đúng hơn, nếu có chống lại việc thương thuyết để đi tới hòa bình, thì đó là phía Công giáo. Nhận xét này là một cách tố cáo Giáo hội Việt Nam, quá chậm chạp trong phong trào hòa bình, mặc dầu đã có những lời kêu gọi và các nỗ lực của đức Giáo hoàng». Các sự kiện xảy ra sau tháng 10-1966 xem ra xác nhận thực tế đau lòng nói trên. Người ta trông thấy sự có mặt âm thầm của một giám mục Việt Nam trong buổi Hồng y Xpenman đưa ra bản tuyên bố hiếu chiến dịp lễ Giáng sinh 1966. Người ta cũng nhận thấy toàn thể hàng Giáo phẩm giữ im lặng hoàn toàn đối với «quả bom Xpenman», nó đã gây bối rối cho Vatican và khiến một số giám mục, linh mục và giáo dân trên thế giớ phản đối.
Trái lại, tại Sài Gòn, một tờ
tuần báo cho rằng «tư tưởng của Hồng y trùng hợp với tư tưởng của Đức giáo
hoàng». Lực lượng đại đoàn kết đồng tình với lời tuyên bố của Hồng y người Mỹ,
bởi vì «các vụ ném bom Bắc Việt là đúng đắn và có thể biện hộ được». Hơn nữa,
họ yêu cầu những người Công giáo «chủ hòa» Hoa Kỳ «đừng làm gì, đừng nói gì có
thể làm suy yếu sự kháng cự của Việt Nam». Giáo
hội Việt Nam tin cậy vào đường lối cứng rắn, nghĩa là đường lối Mỹ, và chấp
nhận lập trường chính thức của Lầu năm góc như một tín điều, theo đó người
Mỹ sang Việt Nam chỉ nhằm bảo vệ miền Nam khỏi họa xâm lăng Cộng sản. (Người ta
biết được nhờ việc công bố Tài liệu Lầu năm góc, rằng những lý do đích thực của
cuộc viễn chinh Hoa Kỳ là lợi ích của Hoa Kỳ thôi). Giám mục Xét (Seitx) địa
phận Kông-tum, đã không dấu diếm ý kiến mình khi nói với ông Vanuxem, một cựu
tướng lĩnh của đạo quân viễn chinh Pháp rằng: «Tôi cam đoan, xâm lăng là từ Bắc vào. Và cuôc xâm lăng mang dạng tàn
bạo nhất là xâm lăng các linh hồn. Dân của tôi là tốt hay xấu, tùy họ được che
chở hay là bỏ rơi vào tay Việt cộng… Hoa Kỳ đã định bao vây và cô lập Trung
Quốc. Để làm việc đó, còn thiếu Cambốt và Miến Điện. Nhưng Mỹ không thể lùi
thêm một đốt ngón tay nữa, nhượng bộ một tấc đất, làm suy yếu vị trí của họ đi,
là mọi sự sẽ lâm nguy, rồi sẽ mất hết». (Espoir à Saigon, tr. 171).
Ít
lâu sau vụ Xpenman, hồng y Cac-đin (Cardin) ký tên vào môt bản tuyên cáo «yêu
cầu» ngưng tức khắc vụ ném bom của Mỹ tại Bắc Việt và phải tôn trọng quyền tự
quyết của nhân dân Việt Nam, bằng cách rút quân đội Mỹ về và chấm dứt mọi can
thiệp nước ngoài vào Việt Nam. Chính Hồng y, vị sáng lập Phong trào Thanh Lao
công, ngõ ý muốn qua Sài Gòn gặp Thanh
Lao công Việt Nam. Phía Việt Nam đã phản ứng nhanh. Giám mục Phạm Ngọc Chi
– người đã thường tháp tùng Hồng y Xpenman trong cuộc viếng thăm Sài Gòn – đã
nhân danh mình và các linh mục, giáo dân của ông gửi một điện văn cho vị Hồng y
người Bĩ, nói lên sự đau buồn của ông khi thấy Hồng y cổ võ một nền hòa bình
giả dối, bằng hành động «liều lĩnh và
nguy hiểm trước khi bàn với hàng Giáo mục Việt Nam và Tòa Khâm sứ tại Việt Nam».
Đức cha Khâm, Giám mục phụ tá Sài Gòn, viết cho Ngài rằng tại Việt Nam, người
ta coi Hồng y là «người bất bảo». Nhiều bức điện khác cũng gởi tới phản đối
Hồng y.
Để đánh dấu rõ sự phản đối của
dân chúng, nhiều cuộc mít tinh khổng lồ đã được tổ chức tại Sài Gòn và các làng
Công giáo, với những khẩu hiệu «Hồng y Cac-đin làm bung xung cho những tay chạy
tìm hòa bình giả dối đang làm nên đạo quân thứ năm của bọn Cộng sản xâm lăng
Việt Nam», «khi để cho những tay hòa bình giả dối lợi dụng tên tuổi mình, Hồng
y Cac-đin đã để bàn tay mình vấy máu tín hữu Công giáo Việt Nam chuộng hòa bình
thật», «Đả đảo những tay sai phát xít làm tôi mọi cho Cộng sản»…
Có
những tờ báo Công giáo gọi Hồng y là «Hồng y Cộng sản, là chiên ghẻ, là con ma
quĩ». Tờ Thắng Tiến, một tờ báo Công
giáo, coi đó như dấu hiệu của một âm mưu thực dân và Cộng sản chống lại miền
Nam tự do. Người ta tố cáo sự điên rồ của các tín hữu người Âu, kể cả Giám mục
và Hồng y dám nói việc chung sống giữa Công giáo và Cộng sản vô thần, giữa thế
giới tự do và khối Cộng sản.
Năm
1967, khắp nơi trên thế giới, nhất là tại Hoa Kỳ, nhiều cuộc biểu tình được tổ
chức chống lại hành động của Mỹ tại Việt Nam. Tại Việt Nam, các binh sĩ Mỹ đã
đẩy được lên ngôi tổng thống một người công giáo (Nguyễn Văn Thiệu) và đưa vào
thượng viện đa số nghị sĩ Công giáo (35 ghế trên 60). Đó là thắng lợi lớn của
chủ thuyết «đánh tới cùng». Tại Mỹ và
trên thế giới, chính phủ Giônxơn đang ngày càng mất hết tín nhiệm. Ngày
2-5-1967, Đức Phaolô VI kêu gọi
thương thuyết và ngừng ném bom. «Cần
ngưng việc ném bom Bắc Việt và đồng thời chấm dứt việc chuyển quân và vũ khí
vào miền Nam». Bảy tháng sau đó, ngày 8-1-1968, Hội đồng Giám mục miền Nam
cũng chỉ lặp lại các lời kêu gọi trên của Đức Giáo Hoàng, lời kêu gọi bị vô
hiệu hóa bởi thái độ im lặng của Ngài về vụ lính Mỹ thảm sát dân thường tại Mỹ
Lai tháng 3 năm 1968 bởi các bài Công giáo chống lại việc thương thuyết do báo
chí Hoa Kỳ đề nghị.
Tại
Mỹ, sau cuộc bầu cử tháng 11 năm 1968, Nic-xơn thay thế Giônxơn. Tổng thống mới
hứa sẽ rút lần binh sĩ Hoa Kỳ về và sẽ Việt
Nam hóa chiến tranh, đồng thời tăng cường ném bom Bắc Việt. Nhà trắng hy
vọng làm dịu bớt tiếng phản đối của dân chúng Mỹ bằng cách giảm đến tối thiểu
số binh sĩ bị giết, đồng thời vẫn làm cho đời sống tại Bắc Việt bị tê liệt,
cũng như tại các vùng do Mặt trận Giải phóng kiểm soát, bằng các cuộc không tập
còn tàn bạo hơn thời Giônxơn.
Những
cảnh bạo tàn của chiến tranh, việc hủy
hoại cả nền văn hóa Việt Nam do quân đội Mỹ chiếm đóng, ngày càng tạo nên ở
Việt Nam các phong trào chống đối, nhất là trong giới trẻ, học sinh, sinh viên
và các nhà chùa. Cuộc đàn áp rất dã man. Hàng ngàn sinh viên và Phật tử bị bắt,
tra tấn, thanh toán, không cần xét xử. Trong Giáo hội Công giáo, thái độ hàng
giáo phẩm và linh mục không thay đổi. Người ta tiếp tục ủng hộ sự can thiệp Mỹ và chế độ Thiệu, trong đó người Công
giáo nắm được các vị trí then chốt. Một số người hoan hô Nichxơn tăng cường
ném bom Bắc Việt. Họ bực bội khi thấy Mỹ
còn tha cho thành phố Hà Nội và các đê điều sông Hồng. Họ lấy làm lạ tại sao Hoa Kỳ chưa xử dụng bom nguyên tử mà hủy diệt
Cộng sản. Hàng giáo phẩm giữ im lặng trước các cuộc thảm sát dân thường,
trước hoàn cảnh các tù nhân chính trị bị nhốt «chuồng cọp» khi các phương tiện thông tin cả thế giới đã làm rùm
beng lên khắp nơi rồi. Nhờ việc tiết lộ của Don Luce và mấy thượng nghị sĩ Mỹ,
người phương Tây biết được các cuộc tra tấn man rợ tại các đồn bót cảnh sát,
tại các văn phòng mật vụ, tại các nhà giam được Mỹ trang bị và nuôi dưỡng, điều
mà tại miền Nam mọi người đều hay biết và phản đối, chỉ trừ tiếng nói chính
thức của Giáo hội.
Từ
1968 đến Hiệp định Paris tháng giêng 1973, tấm thảm kịch Việt Nam một mặt là
những tàn phá do chiến tranh gây nên, mặt khác là những cuộc đàn áp đối lập và
phản chiến, vì chủ trương trung lập cũng như những ngườn thiên Cộng hay là Cộng
sản.
Phòng biệt giam “Chuồng Cọp” ờ nhà tù Côn Đảo –
Không quân Mỹ trải thảm bom Napalm
Về mặt quân sự, chiến dịch Phượng Hoàng do CIA tung ra nhằm tảo thanh triệt để các vùng hoặc nghi ngờ, hoặc chính phủ Sài Gòn không kiểm soát được. Phương thức thật giản dị bởi quân cách mạng là cá sống trong nước, thì cứ tát hết nước đi thì bắt được cá. Trong những cuộc càn quét rộng lớn kinh khủng, quân đội Mỹ và Nam Việt quét sạch các làng mạc, bắt đi tất cả nam nữ và trẻ em cho vào cái trại «lánh nạn» có rào kẽm gai, rồi giao cho mật vu thanh lọc. Những người tình nghi được đưa tới các phòng thẩm vấn hoặc trại giam. Sau khi đã cưỡng bức tập trung dân chúng vào các trại tỵ nạn chung quanh các thành phố hoặc căn cứ quân đội, nông thôn được coi là «vùng tự do» ném bom giết chết bất kỳ ai, hoặt hủy diệt bằng rải chất độc hóa học, thuốc làm trụi lá và bom napan. Cũng gọi là vùng «tự do oanh kích», những vùng do Mặt trận Giải phóng kiểm soát mà quân đội Mỹ và Nam Việt không thể chiếm được. Số lượng bom ném xuống nguyên miền Nam đã vượt số lượng bom sử dụng trong thế chiến thứ hai.
Về
việc đàn áp, cảnh sát miền Nam, được Mỹ trang bị cho, đã đạt tới mức hiệu quả
tối đa, vì có cả máy điện toán, và còn dụng cụ tra tấn thì có loại thuộc thời
trung cổ, có loại hiện đại tối tân nhất. Những người bị giam giữ phải chịu
những cực hình man rợ, vô nhân đạo, vượt xa khả năng tưởng tượng của con người.
Về bình diện xã hội, các tệ đoan lan tràn khắp nơi: cái gì cũng mua được, bán
được, các chức vụ trong Quốc hội, chức vụ các tỉnh, quận huyện, làng xã; chợ
đen là địa bàn phổ biến cho mọi hạng người, Công giáo cũng như Phật giáo, tu sĩ
cũng như giáo dân, nạn mãi dâm lan tràn rộng khắp, tham nhũng, ăn cắp, hối lộ
ngày càng trở nên chuyện thường ngày của dân chúng.
Đứng
trước những thực tế đau buồn đó, một lực lượng «đối lập» hình thành trong Giáo
hội: một thiểu số các linh mục và giáo dân, trí thức hay thợ thuyền, lên tiếng
báo động và thức tỉnh Giáo hội đã «sa lầy
với Hoa Kỳ», lại một lần nữa phản
bội tổ quốc vì những đặc quyền và đô la, liên hiệp với một chính quyền thối
nát, áp bức. Hai tờ báo «Đối Diện»
và «Chọn» có được một số bài rất có
giá trị để tạo ra một bầu không khí đối thoại, thông cảm và đấu tranh cho hòa
bình. Nhưng âm vang lại chỉ xảy ra chủ yếu nơi giới trẻ, người ngoài Công giáo.
Một linh mục thổ lộ: «Hể anh nói với một
người Công giáo Việt Nam về trường hợp Cộng sản có thể thắng, anh sẽ làm cho họ
phải run rẩy cả người, họ sẽ nạt nộ, mất cả trí khôn. Đối với người Công giáo
đó, Cộng sản sẽ là loại người đã bị kết án sa hỏa ngục rồi». Mấy tạp chí kể
trên chẳng mấy chốc đã bị chính quyền giáng cơn lôi đình cho. Ông chủ nhiệm Đối
Diện bị kêu án 5 năm tù giam, và mấy triệu đồng tiền phạt, còn tờ báo thì sau
nhiều lần bị tịch thu, cuối cùng đã bị đóng cửa vĩnh viễn từ 1972. Từ đó, nó
trở thành báo lậu và phát hành chui. «Chọn»
cũng không được nương nhẹ hơn, vì đã dám phổ biến và chú thích tài liệu
Thượng hội đồng Rôma về «Công bằng trên thế giới», mỗi biên tập viên đã lãnh 5
năm tù giam và tờ tạp chí bị đặt ra ngoài vòng pháp luật.
Linh mục Trần Tam Tĩnh
(Nguồn: Thập Giá và Lưỡi Gươm, Chương III)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét