|
CHẾ ĐỘ NGÔ ĐÌNH DIỆM
Từ Hiến Pháp phi dân chủ đến
Chính trị phản dân quyền
Nguyễn Kha
|
|||||
|
Hiến pháp là văn kiện Luật pháp cao nhất để định hướng và điều
chế mọi sinh hoạt của một quốc gia. Từ nội dung văn kiện đó, các nhà làm luật
thiết kế một “hệ thống Luật và Nguyên tắc căn bản để quy định bản chất,
các chức năng và những giới hạn của một chính phủ” [1]. Nghĩa là trên căn bản và trong
khuôn khổ đó của Hiến pháp mà một hệ thống pháp luật “thực tế và tất nhiên”
được hình thành để điều hướng và làm trọng tài cho xã hội. Vì vừa quy định
“bản chất” lẫn “chức năng” nên khi ta phân tích và phê bình một Hiến pháp thi
chính là chúng ta đang phân tích và phê bình vừa bản chất chính trị
vừa phần thể hiện chính trị của một chế độ. Hiến pháp 1956 của Đệ nhất
Cọng hòa là sản phẩm đầu tay của chế độ Ngô Đình Diệm (chứ không phải là thừa
kế liên tục từ một chế độ khác) cho nên phê phán Hiến pháp 1956 chính là phê
phán căn cước chính trị của chế độ Đệ nhất Cọng hòa, dù ông Diệm có coi
Hiến pháp không ra gì khi tuyên bố một cách phản dân chủ trong cuộc khủng
hoảng Phật giáo năm 1963 rằng “sau lưng Hiến pháp còn có tôi”.
Hiến pháp, trên thực tế và nói cho cùng, còn
là một khế ước chính trị giữa người dân và chính quyền đã được các vị dân cử
thảo luận và biểu quyết tại Quốc hội. Tính “cưỡng hành” (enforcement) của
Hiến pháp có tính chính trị (nhiều hơn là Luật pháp) mà ở đây là quyền lực
chính trị. (Ví dụ điều 3 của Hiến pháp 1956 xác định “Tổng thống lãnh đạo
Quốc gia” như điều 4 của Hiến pháp 1992 của Hà Nội xác định “Đảng Cộng
sản Việt Nam,... là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”). Vậy, phê
bình chế độ chính trị của chính quyền Ngô Đình Diệm thì không thể không
đem Hiến pháp ra mà mổ xẻ. Và sau khi phê bình Hiến pháp 1956, không thể
không đối chiếu với thực tế chính trị, mà đó mới là điều quan trọng, của chế
độ nầy sau 7 năm cầm quyền kể từ ngày Hiến pháp được ban hành (1956-1963).
* * *
Hiến pháp 1956 do Quốc hội biểu quyết ngày
20/10/1956 được Tổng thống Ngô Đình Diệm ban hành ngày 26/10/1956, thành lập
nền Đệ nhất Cộng hòa. Hiến pháp gồm 98 điều, chia làm 8 thiên. Hiến pháp tuy
là do sự đóng góp của nhiều người [2], kể cả đóng góp một cách gián tiếp
của các chức sắc trong Giáo hội Công giáo Việt Nam (như linh mục Bữu Dưỡng và
nhóm Tinh Thần), nhưng nội dung chính vẫn do ông Ngô Đình Nhu, người được cho
là lý thuyết gia của chế độ, duyệt xét chung quyết. Bản Hiến pháp này, ngoài
một vài từ ngữ mà trên mặt … tượng thanh có vẻ rút ra từ “chủ nghĩa” gọi là
“Nhân Vị” như “giá trị siêu việt”, “nhân vị”, “duy linh”, “Đấng tạo hóa”,
... còn nội dung thật sự của nó chỉ là một nỗ lực “đầu Ngô mình Sở” (từ
của ông Đoàn Thêm trong Những Ngày Chưa Quên, Đại Nam, 1969) của một
ít thần học Thiên Chúa giáo Âu châu, pha trộn vài điều của Tổng thống chế Mỹ
và một ít triết lý Đông phương mà thôi. Tiếc rằng nỗ lực đó hoàn toàn thất
bại. Có hai lý do để giải thích sự thất bại này: Thứ nhất là vì lúc bấy giờ
(và sau đó tan dần không còn dấu vết gì đáng kể theo sự sụp đổ của chế độ vào
năm 1963) thuyết Nhân Vị của ông Nhu là tổng hợp trụy thai [3] còn hỗn tạp và còn ở dạng sơ khai nên không có
những yếu tính đặc thù để tạo ra nét độc đáo riêng cho Hiến pháp; và thứ hai
là vì nhu cầu quyền lực chính trị quá lớn nên ông Nhu đã bất chấp nội
dung “Nhân Vị” - dù còn mơ hồ chưa thành hình - để đưa vào Hiến pháp những
nguyên tắc chuyên chính độc tài, chà đạp sinh hoạt dân chủ của quốc gia và
quyền tự do của công dân, với mục đích tập trung quyền hành vào một thiểu số
thống trị. Nghĩa là áp đặt càng nhiều càng tốt tính độc tài trong bộ luật
căn bản và cao cấp nhất của quốc gia.
Thật vậy, muốn xem một hiến pháp là dân chủ
hay độc tài, hai đề mục cần được quan tâm nhất là: Quyền lực quốc gia,
qua cơ cấu và cách vận hành bộ máy chính quyền, xem thuộc về ai; và Quyền
hành của công dân được công nhận và quy định như thế nào?
Hiến pháp Đệ nhất Cộng hòa, trong thiên
“Điều khoản Căn bản”, điều 2, viết rằng “Chủ quyền thuộc về toàn dân”
nhưng ngay đoạn 3, điều 3 thì lại xác định “Tổng thống lãnh đạo quốc dân”
[4], nghĩa là tách rời hai ý
niệm “chủ quyền” và “quyền lực” ra khỏi nhau. Làm sao nhân dân có thể làm chủ
được quốc gia khi Tổng thống - chứ không phải họ - lãnh đạo quốc dân?, dù “quốc
dân ủy nhiệm vụ hành pháp cho Tổng thống dân cử và nhiệm vụ lập pháp cho quốc
hội cũng do dân cử” (điều 3, đoạn 1). Mà “ủy” theo bản dịch Pháp văn
chính thức [5] lại có nghĩa là
“phong” (investir) tức là trao toàn quyền. Một cách thực tế, cứ 5 năm, người
dân cầm lá phiếu để “phong” một ông Tổng thống để cai trị mình rồi trở về
không còn tham dự gì vào quyền lực quốc gia nữa (như dùng quyền truất phế -
impeachment – Tổng thống thông qua người đại diện của mình ở Quốc hội chẳng
hạn …) . Như ta sẽ thấy rõ trong bản Hiến pháp ở các mục sau, cũng như trên thực
tế của 7 năm cai trị, Tổng thống Diệm tập trung trong tay những quyền hành “hợp
hiến” to lớn mà Quốc hội chỉ là một bộ phận phụ thuộc được dùng để
luật hóa các quyết định chính trị của hành pháp mà thôi. Cũng do đó, tinh
thần Tam quyền Phân lập cơ bản được đề ra trong Hiến pháp chỉ còn là chiêu
bài xảo trá để đánh bóng cho chế độ mà thôi.
Chủ quyền thuôc về toàn dân và Tổng thống lãnh đạo quốc dân nghe
không khác gì Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ... của Hiến pháp Cộng
Sản 1992 hiện nay tại Việt Nam. Điểm khác biệt đáng nói là Cộng Sản tập trung
quyền lực vào một chính trị bộ 15 người còn hiến pháp 1956 của đệ nhất Cọng
hòa thì tập trung quyền lực vào một Tổng thống Diệm (hay một gia
đình, cho đúng với thực tế). Nguyên tắc chủ quyền đã bị chà đạp như thế,
đến quan niệm “toàn dân” thì lại càng mơ hồ hơn nữa. Bản dịch tiếng Pháp đăng
trên công báo là “Chủ quyền thuộc về toàn thể quốc dân” và chữ “quốc
dân” này còn được dùng nhiều lần trong Hiến pháp.
“Quốc dân”, theo lý thuyết dân chủ Tây Âu mà
hiến pháp 1956 mô phỏng (vì ông Nhu chịu nhiều ảnh hưởng của Tây hơn của Mỹ),
là một tập thể trừu tượng không những bao gồm thế hệ hiện tại mà còn cả các
thế hệ đã qua và sau này nữa, nó là một “pháp nhân khác biệt với những cá
nhân hợp thành quốc gia” [6] và luật có thể ấn
định những điều kiện để hành xử chức năng “quốc dân” đó như điều 18 đã quy
định rằng “quyền bầu cử và ứng cử phải theo thể thức và điều kiện luật
định” hoặc điều 50 xác định rằng phải hội “đủ các điều kiện khác dự liệu
trong luật tuyển cử”.
Vì quốc dân (national Vietnamien,
Vietnamese national) không phải là nhân dân (peuple Vietnamien,
Vietnamese people) nên ngay cả cái chủ quyền mà người dân miền Nam được nắm
giữ một cách trừu tượng ở phần đầu của Hiến pháp thật ra cũng chỉ là một thứ
chủ quyền lý thuyết trên giấy tờ mà thôi.
Như vậy, hai nguyên lý căn bản nhất làm cơ
sở chỉ đạo cho hiến pháp 1956 là Chủ quyền của ai và Ai lãnh đạo
đã nói lên rất rõ ý đồ của ông Ngô Đình Nhu muốn tập trung quyền lực vào
một cá nhân Tổng thống để có thể cai trị một cách độc tài, phản dân chủ.
Cho nên ta không lấy làm ngạc nhiên khi thấy quyền Hành pháp của Tổng thống
chẳng những đã lấn át quyền của Quốc hội mà có khi còn bao gồm cả tính Lập
pháp nữa.
Thật vậy, Tổng thống có quyền bổ nhiệm và
cách chức tất cảcác công chức dân và quân sự (điều 37), nghĩa là một
vị quận trưởng hay một trung úy đại đội trưởng cũng có thể bị ông Diệm, từ
dinh Độc Lập, trực tiếp ra lệng miệng cách chức mà không cần thông qua một
quy trình của Bộ Nội vụ hoặc bộ Quốc phòng; bổ nhiệm các sứ thần (điều 35),
là tổng tư lệnh tối cao của quân đội (điều 37); có quyền ân xá, ân giảm, hoán
cải hình phạt, huyền án (điều 37); ký kết, phê chuẩn các hiệp định quốc tế,
thay mặt quốc gia trong việc giao thiệp với ngoại quốc (điều 35), tuyên chiến
và ký kết hòa ước với sự thỏa thuận của chỉ một nửa túc số quốc hội (điều
36); tuyên bố tình trạng khẩn cấp báo động, giới nghiêm (điều 44); tổ chức
trưng cầu dân ý (điều 40). Và vì các vị thẩm phán tối cao đều do Tổng thống
bổ nhiệm (và, khác với Hiến pháp Mỹ, bị xem như một công chức nên có thể
bị Tổng thống cách chức) nên trên thực tế Tổng thống chẳng những đã trực
tiếp nắm gần hết mọi cơ cấu của Hành pháp từ cấp Bộ trưởng, Tướng lãnh cho
đến nhân viên hốt rác, anh binh nhì … mà còn có khả năng khuynh loát và điều
động Tư pháp nữa.
Quyền Lập pháp dù nói là thuộc về Quốc hội
(điều 55) nhưng trên thực tế Tổng thống cũng có quyền làm luật. Tuy nhiên, trong
khi quyền làm luật của Tổng thống được bảo đảm là bất khả xâm phạm thì ngược
lại, quyền làm luật của Quốc Hội có thể bị Tổng thống khống chế. Thật
vậy, ngoài cái quyền đương nhiên được chuyển dự thảo ra Quốc hội (để hầu hết)
được phê chuẩn nhanh chóng (điều 56), hiến pháp 1956 còn cho phép Tổng thống,
vì lý do khẩn cấp, có quyền ban hành sắc luật giữa hai khóa họp Quốc hội
(điều 41), hoặc trong “tình trạng khẩn cấp, chiến tranh, nổi loạn, khủng
hoảng kinh tế hoặc tài chính”, Tổng thống có thể được Quốc hội ủy quyền ra
sắc luật thường xuyên (điều 41). Điều khôi hài là chỉ có Tổng
thống mới được nhận định và tuyên bố trong trường hợp nào thì tình trạng trở
thành khẩn cấp (điều 44).
Vì ngân sách là sức mạnh huyết mạch của chế
độ nên ông Ngô Đình Nhu đã duy trì cho được điều 43 của Hiến pháp để đề phòng
đối lập có thể làm tê liệt chính quyền. Điều 43 viết rằng “trong trường
hợp ngân sách không được Quốc hội chung quyết trong thời hạn ấn định ở điều
60 thì Tổng thống có quyền ký sắc luật ngân sách cho tài khóa sau” và “nếu
về sau Quốc hội có bác bỏ hoặc sửa đổi những điều khoản của sắc luật ngân
sách thì Quốc hội phải giải quyết các hậu quả gây nên do việc bác bỏ
hoặc sửa đổi”. Thật chưa có một hiến pháp hiện đại nào có lối văn vừa
cảnh cáo vừa đe dọa quốc hội (tức là người đại diện của dân) quái đản như
điều 43 này!
Cũng trong hiến pháp này, về thể thức biểu
quyết của Quốc hội, “một dự án hoặc dự thảo luật được Quốc hội chấp thuận
chỉ có giá trị nếu hội đủ túc số 1/3 tổng số dân biểu” (điều 69).
Quy định “đa số 2/3 phục tùng thiểu số 1/3” phản dân chủ này chỉ có thể giải
thích bằng ý đồ chính trị đen tối của ông Nhu muốn đề phòng trường hợp tổng
số dân biểu gia nô của mình bị trở thành thiểu số trong Quốc hội. Nhưng trong
khi Quốc hội “dễ dãi” với Tổng thống như thế thì ngược lại khi Tổng thống phủ
quyết một đạo luật của lập pháp, Quốc hội phải hội đủ túc số 3/4 khó
khăn mới được tái thông qua. Mà 3/4 này phải “minh danh đầu phiếu”
(điều 58) để Tổng thống điểm mặt xem ai đã dám chống lại quyền phủ quyết
của mình!
Ngoài ra Tổng thống có quyền đình chỉ việc
áp dụng một hoặc nhiều đạo luật trong những vùng mà Tổng thống tuyên bố tình
trạng khẩn cấp (điều 44). Một viện Bảo hiến có được quy định để nghiên cứu và
quyết định xem các điều khoản có bất hợp hiến không, nhưng viện này gồm 9
người thì vị chủ tịch và 4 thẩm phán hay luật gia đã do Tổng thống bổ
nhiệm rồi (điều 86). Cuối cùng, Tổng thống có quyền đề nghị sửa đổi hiến
pháp (điều 90) và Uỷ ban sửa đổi Hiến pháp phải “tham khảo ý kiến”
không những của Viện Bảo hiến (bù nhìn) rồi mà còn của cả Tổng thống nữa
(điều 91).
Tóm lại, theo Hiến pháp 1956 này, cái Hiến
pháp đã làm bình phong dân chủ cho chế độ Ngô Đình Diệm suốt 7 năm, thì Tổng
thống có đầy đủ quyền lực để triệt tiêu hoặc làm tê liệt các đạo luật nào mà
mình không vừa ý cũng như để ban hành và thi hành các đạo luật nào có lợi cho
mình.
Nếu Tổng thống đã khống chế Quốc hội như
vậy, thì ngược lại Quốc hội có quyền gì đối với Tổng thống không ? Tổng thống
không bắt buộc phải điều trần trước Quốc hội, không chịu trách
nhiệm trước Quốc hội và không thể bị Quốc hội bất tín nhiệm để lật đổ.
Tổng thống tiếp xúc với Quốc hội “bằng thông điệp” và nếu muốn “có thể dự các
phiên họp của Quốc hội”, cũng như chỉ “khi thấy cần, Tổng thống thông báo cho
Quốc hội biết tình hình Quốc gia” (điều 39).
Qua những điều kể trên, ta thấy rõ rằng khi
thiết kế ra Hiến pháp này, quả thật ông Nhu đã muốn cho anh mình trở thành
một thứ Đế vương phong kiến với những hình thức và ngôn ngữ có vẻ dân chủ tự
do... Chính ông Ngô Đình Diệm cũng đã công khai bày tỏ sự tán đồng nội
dung của bản Hiến pháp này trong bài phỏng vấn của nhật báo Pháp Le Figaro
số ra ngày 23 và 24 tháng 3 năm 1959: “Cần phải nhớ lại quá khứ của chúng
tôi. Chế độ chính trị ở Việt Nam thời nào cũng vậy, đã thành lập trên nguyên
tắc điều khiển việc nước không phải do những đại biểu của quốc dân mà do
những ông vua có những tể tướng sáng suốt phụ tá... Chúng tôi phải lập
lại ở Việt Nam hệ thống luân lý như ngày xưa” [7] Ông Nhu đúng là
vị “tể tướng sáng suốt” đã sơn son thếp vàng cho ông vua Ngô Đình Diệm
phong kiến của thời đại quân chủ lên làm nguyên thủ của nước Việt Nam Cộng
hòa theo Tổng thống chế, để xây dựng tự do dân chủ cho miền Nam chống Cộng!
Trách gì dân miền Nam chẳng rủ nhau theo Việt Cọng.
Le Roi (Bảo Đại Nguyễn triều)
est mort. Vive le Roi (Ngô Đình Diệm Ngô triều) !
Và cũng vì vậy mà chế độ Ngô Đình Diệm bị dân chúng miền Nam lên án là độc tài Gia
Đình Trị
* * *
Quan niệm thứ nhì của Hiến pháp 1956 mà ta
phải xét đến là quyền hành của người dân được quy định như thế nào trong
chương “Quyền lợi và Nhiệm vụ của người dân”. Đây cũng là chương nói lên rõ
ràng nhất cái kỹ thuật lừa bịp tinh vi của ông Ngô Đình Nhu, cha đẻ của Hiến
pháp 1956, phát xuất từ sự đánh giá sai lầm sức mạnh của một chế độ dân chủ
tự do, và sức mạnh vô địch của quần chúng trong cuộc chiến tranh chống lại
một kẻ thù như Cộng sản.
Phát xuất từ quan niệm cơ bản rằng chỉ cần
một chính quyền mạnh (trong nghĩa bạo lực quân sự hoặc bạo lực chính trị) là
chế độ có thể tồn tại vững bền, Hiến pháp 1956 đã nhân danh chủ nghĩa
chống Cộng để kiểm soát và giới hạn tối đa mọi quyền tự do và dân chủ của
người dân. Quan niệm này không đếm xỉa đến nhân dân như là sức mạnh trụ
cột và trường kỳ của miền Nam Việt Nam, cũng như không đếm xỉa đến sinh hoạt
dân chủ như là vũ khí hữu hiệu nhất để đối kháng với kẻ thù.
Thật vậy, sau khi đã mở đầu Hiến pháp với
một mớ từ ngữ ma quái trong triết lý Duy linh và sau khi đã bắt buộc phải xác
định một cách không thể tránh được những nguyên lý căn bản mà Hiến pháp nào
(kể cả Hiến pháp Cộng sản) cũng phải đề ra như “quốc gia công nhận và bảo đảm
những quyền căn bản của con người” (điều 5), “mọi người dân đều có quyền sinh
sống tự do và an toàn” (điều 9), thì đến lúc đi vào từng chi tiết cụ thể của
từng sinh hoạt của người dân, mọi điều đưa ra cho có vẻ tự do dân chủ đều
bị giới hạn lại ngay bằng một điều khác liền.
Hiến pháp xác định “quyền tự do nghiệp đoàn
và quyền đình công được công nhận” nhưng điều 25 ngay sau đó lại nói rằng
việc sử dụng các quyền này phải “theo những thể thức và điều kiện luật
định” (Luật định như Dụ số 23 về việc thành lập Nghiệp đoàn bắt phải nộp
điều lệ để chính quyền cứu xét và quyết định, nhưng Dụ này lại không
định ra một giới hạn nào cả về thời gian cứu xét). Hiến pháp cũng xác định có
quyền đình công nhưng cũng ngay trong điều 25 đó thì “quyền đình công
không được thừa nhận đối với nhân viên và công nhân trong các ngành hoạt động
liên quan đến quốc phòng, an ninh công cộng hoặc các nhu cầu thiết yếu của
đời sống tập thể” nhưng lại không có một văn kiện “luật định” nào
giải thích rõ ràng các ngành đó cả mà chỉ do Tổng thống hoặc chính quyền xác
định lấy.
Cũng vậy, nói rằng “tính cách riêng tư của
thư tín không thể bị xâm phạm” nhưng lại thêm “trừ khi cần bảo vệ an ninh
công cộng hay duy trì trật tự chung” (điều 12); cho người dân có quyền
“tự do đi lại và cư ngụ” rồi lại thêm ngoại trừ trường hợp “luật pháp ngăn
cản vì duyên cớ vệ sinh hay an ninh công cộng”; xác định người dân có quyền
“tự do xuất ngoại” nhưng trừ “trường hợp luật pháp hạn chế vì lý do an
ninh, quốc phòng, kinh tế, tài chánh hay lợi ích công cộng” (điều 13);
nói rằng có quyền “tự do hội họp và lập hội” nhưng giới hạn “trong khuôn
khổ luật định” (điều 15); Hiến pháp cũng công nhận là “chỉ có thể bắt
giam người khi có câu phiếu của cơ quan có thẩm quyền” mà lại không
xác định “cơ quan có thẩm quyền” là những cơ quan nào cho nên sau này có rất
nhiều cơ quan mật vụ an ninh chìm nổi của ông Nhu, ông Cẩn, không nằm
trong hệ thống của Bộ Tư pháp mà vẫn có quyền bắt người dù có hoặc không có
trát tòa.
Nói chung, để kiểm soát và bóp nghẹt quyền
của người dân, Hiến pháp 1956 đã tung ra một mớ gươm Damoclès treo trên đầu
người dân với những từ ngữ mà chính quyền muốn giải thích như thế nào cũng
được như “điều kiện luật định, lý do quốc phòng, an ninh công cộng, an
toàn chung, trật tự chung, lợi ích công cộng, đạo lý công cộng...” Và để
bảo đảm tối đa sự kiểm soát này, Hiến pháp còn nâng chủ trương nầy lên thành
nguyên tắc tổng quát trong điều 28: “quyền của mỗi người đều được xử dụng
theo những thể thức và điều kiện luật định”. Điều 28 quỷ quyệt này đóng
kín một cách hoàn toàn và vĩnh viễn tất cả mọi hy vọng của người dân về một
sinh hoạt dân chủ và an toàn cá nhân dưới chế độ, đồng thời trao lại một cách
hoàn toàn và vĩnh viễn quyền sinh sát vào tay một thiểu số gia đình họ Ngô
đang nắm quyền lực trong tay.
Theo Wikipedia
thì :
“Về mặt pháp lý, bản Hiến pháp Việt Nam Cộng
hòa 1956 khẳng định việc phân chia quyền lực của chế độ là tam quyền phân lập
và có mục tiêu để hai ngành lập
pháp và hành pháp
kiểm soát lẫn nhau. Về ngành tư pháp thì quyền lực kém hơn và không được
độc lập hoàn toàn vì lệ thuộc vào Bộ Tư pháp và phủ Tổng thống bổ nhiệm
và điều hành. So sánh với các quốc gia khác thì Hiến pháp 1956 dồn nhiều
quyền lực vào ngành hành pháp hơn cả vì tổng thống có những đặc
quyền trong những trường hợp nội loạn, chiến tranh hay khủng hoảng tài chánh.
Điều đáng ghi nhận là nền tảng của bản hiến
pháp nêu ra ba khía cạnh: "văn minh Việt Nam", "duy
linh", và "giá trị con người" như ghi rõ trong lời mở đầu. Vì
văn bản ghi là dân tộc có "sứ mệnh" trước "Đấng Tạo hóa" nên có người cho rằng đây chứng minh sự thiên
vị của chính quyền với Thiên
Chúa giáo trong khi các tôn giáo khác không được đề cập đến.”
Ngoài một số nhà nghiên cứu Mỹ như Joseph
Buttinger (trong Vietnam, a Political History, 1968), Stanley
Karnow (trong Vietnam A History, 1983), Frances Fitzgeral
(trong Fire in the Lake, 1972), Robert Shaplen (trong The
Cult of Diem, 1972) đã nặng lời chỉ trích Hiến pháp 1956 của Đệ nhất Cộng
hòa, nhiều luật gia Việt Nam tên tuổi cũng đã nghiêm khắc lên án Hiến pháp đó
là thoái hóa, kỳ thị và độc tài:
■ Luật gia Nguyễn Hữu Châu, giáo sư
đại học Luật khoa Paris, nguyên Bộ trưởng Bộ Phủ Thủ tướng năm 1957 và 1958
đã có những phán xét không tốt đẹp gì cho Hiến pháp Nhân Vị 1956 của Đệ nhất
Cộng hòa. Trong Luận án Cao học Luật khoa (Mémoire DES, 1960) ông Nguyễn Hữu
Châu sau khi phân tách từng chương từng mục đã kết luận rằng:
“Xét đến lịch sử các cơ chế và tư tưởng
chính trị của Việt Nam, thật khó mà không công nhân rằng hệ thống của Hiến
pháp ngày 26-10-1956 quả là một sự thoái hóa so với hệ thống chính trị cổ
truyền. Tại vì Hiến pháp 26-10-1956 đã giữ lại những gì kém tiến bộ
nhất của chế độ xưa cũ, rồi bổ túc bằng những sự kiềm chế tân tiến nhất.
Do đó mà cái ý niệm về lãnh đạo (leadership)
được trình bày trong bản dịch chính thức của Hiến pháp Việt Nam Cộng hòa
không có cái ý nghĩa mà các nhà Xã hội học Mỹ trao gửi lúc đầu” [8].
■ Giáo sư Thạc sĩ Luật Vũ Văn Mẫu,
nguyên Bộ trưởng Ngoại giao của chính phủ Ngô Đình Diệm, sau nầy, cũng đã tố
cáo ý đồ thiên vị Thiên Chúa giáo của bản Hiến pháp 1956 như sau:
Điều 17 của Hiến pháp Việt Nam 1956 đã được
giáo sư Bửu Hội chiếu dẫn trước tổ chức Liên Hiệp Quốc để chứng minh rằng tại
Việt Nam không có sự kỳ thi tôn giáo. Điều 17 này qui định như sau: “Mọi người dân đều có tự do tín ngưỡng, tự do
hành giáo và tự do truyền giáo, miễn là xử dụng quyền ấy không trái với luân
lý và thuần phong mỹ tục.” Hiến pháp 26/10/1956 như vậy đã minh thị công
nhận nguyên tắc tự do tín ngưỡng và bình đẵng giữa các tôn giáo.
Tuy nhiên trong phần “Mở đầu” của Hiến pháp, đã có một đoạn
phản chiếu của một sự thiên vị Thiên Chúa giáo khá rõ rệt như sau:
“Ý thức rằng nước ta ở trên con đường giao
thông và di dân quốc tế, dân tộc ta sẵn sàng tiếp nhận các trào lưu tư tưỡng
tiến bộ để hoàn thành sứ mệnh trước Đấng Tạo Hóa và trước nhân
loại là xây dựng một nền văn minh nhân bản và phát triễn con người toàn diện....”
Trong đoạn văn trích dẫn này, phần mở đầu
của Hiến pháp 1956 đã đề cập đến sứ mạng trước Đấng Tạo Hóa, tức là trước Đức
Chúa trời trong Thiên Chúa giáo, mà không đề cập tới các tôn giáo khác.
Đoạn văn này đã đượm sắc thái thiên vị Thiên
Chúa giáo. Vô tình hay cố ý, đoạn văn này đã tạo cho Thiên Chúa giáo một
địa vị ưu đãi đặc biệt tại Việt Nam vì Hiến pháp 1956 nói rõ là nhằm mục
đích hoàn thành sứ mạng trước Chúa tức là Đấng Tạo hóa đã tạo dựng ra trời
đất và vạn vật theo như Thánh kinh của Thiên Chúa giáo đã chép.[9]
■ Còn giáo sư Nguyễn Văn Bông, Thạc
sĩ Công Pháp, Viện trưởng Học viện Quốc gia Hành chánh (1963-1971) thì trong đoạn kết của giáo trình năm thứ
nhất Cử nhân Luật về môn “Luật Hiến pháp và Chính trị học” của Đại học
Luật khoa Sài Gòn, 1966, đã viết rằng:
“Thật vậy, ngay ở điều khoản thứ ba,
chúng ta nhận thấy “Tổng thống Lãnh đạo Quốc gia”. Tổng thống bổ nhiệm
và cách chức các sứ thần cùng công chức cao cấp không cần ý kiến của Quốc
hội. Trái với nguyên tắc phân nhiệm mà điều 3 ghi rõ là “nguyên tắc
phân nhiệm giữa hành pháp và lập pháp phải rõ rệt”. Hiến pháp 1956 dành cho
Tổng thống quyền ký sắc luật giữa hai khóa họp Quốc hội, quyền ký sắc lệnh
tuyên bố tình trạng khẩn cấp, báo động hoặc giới nghiêm.
Một sự tập trung quá mức quyền hành
cùng sự thủ tiêu đối lập và sự hiện diện của một chính đảng duy
nhất đã đưa chế độ Ngô Đình Diệm lần lần đi đến một chế độ quyền hành
cá nhân áp dụng những phương tiện chuyên chế mà tiếng súng ngày 1-11-1963
đã đưa vào dĩ vãng. ”
* * *
Hiến pháp là văn bản công khai và là nền
tảng quy chiếu luật pháp của quốc gia mà ngay từ những ngày đầu của chế độ
Ngô Đình Diệm, những người đẻ ra nó còn đưa vào đó một nội dung phi dân
chủ và phản dân quyền độc tài trắng trợn như thế thì trên thực tế,
một thực tế đã được bưng bít và che đậy bằng màng lưới công an mật vụ dày
đặc, người dân còn chịu thống khổ ngần nào, giá trị và vị thế con người còn
có nghĩa gì trước mặt kẻ cầm quyền !
Thật vậy, trừ vài năm đầu, lúc mà bộ máy của
chế độ đang trong giai đoạn cũng cố và người dân còn cọng tác để cùng ông
Diệm xây dựng miền Nam, còn kể từ năm 1959, khi những công cụ đàn áp khũng
khiếp như Đảng Cần Lao, Lực lượng Đặc biệt (của ông Ngô Đình Nhu do Lê Quang
Tung chỉ huy), Đoàn Công tác Đặc biệt miền Trung (của ông Ngô Đình Cẩn), Sỡ
Nghiện cứu Chính trị Xã hội (của bác sĩ Trần Kim Tuyến), và sáu cơ quan an
ninh, công an, mật vụ … đã được cũng cố như thiên la địa võng chụp xuống miền
Nam, thì Hiến pháp 1956 trở thành tờ giấy lộn và Quốc hội Lập pháp
trở thành một bầy gia nô để “hợp pháp” hóa lệnh của phủ Tổng thống mà
thôi . Từ đó, chế độ Diệm đã hiện hình trọn vẹn là một chế độ dộc tài.
Muốn biết một chế độ, bất kỳ chế độ có tên
gọi là gì, có độc tài hay không, ta chỉ cần đơn giản trả lời ba câu hỏi rất
cụ thể, dễ kiểm chứng, và bất khả phản bác sau đây:
1- Chế độ đó có khung pháp lý cho đối lập
chính trị hay không ?
Nếu không có khung pháp lý đó, hay có đối
lập mà bị đàn áp thủ tiêu, thì chế độ đó chắc chắn độc tài. Hiến pháp
1956 thiết định Quốc hội chỉ có một Viện, không có “Thượng Viện”, nơi định chế
hóa sự có mặt của đảng phái [10]. Do đó, từ tiên quyết, chế độ Diệm đã không
thừa nhận và khuyến khích một chế độ đa đảng, vì vậy mà khi đi vào thực
tế sinh hoạt, xã hội miền Nam không phải là một xã hội đa nguyên. Chế
độ Diệm đã đàn áp các đảng phái quốc gia (đến nỗi Đại Việt Quốc Dân đảng phải
lập chiến khu Ba Lòng ở Quảng Trị để võ trang chống lại, còn các đảng khác
như Việt Quốc, Duy Dân, Dân Xã thì co cụm lại đi vào bí mật để đối lập), đã
thủ tiêu đối lập (Tạ Chí Diệp, Nguyễn Tấn Quê, Vũ Tam Anh, Nguyễn Bảo Toàn,
Ba Cụt Lê Thành Vinh, Trình Minh Thế, Hồ Hán Sơn … Đó là chưa nói đến những
Nguyễn Văn Yến, Nguyễn Đắc Phương trong vụ án gián điệp miền Trung [11].), đã kết án rồi tìm cách giết các
nhà đối lập chính trị thuộc nhóm “Caravelle” (khi ra lệnh cho phi cơ của
Không quân thả bom xuống Hải vận hạm HQ401 khi chiến hạm nầy đang trên đường
chở các nhà đối lập nầy ra nhà tù Côn đảo), đã cưởng bức o ép đến nỗi ông
Nguyễn Tường Tam (tức nhà văn Nhất Linh) phải tự tử và để lại câu trối trăn
tiền định: “Đời tôi để lịch sử xử, tôi không chịu để ai xử cả. Sự
bắt bớ và xử tội tất cả các phần tử đối lập quốc gia là một tội nặng sẽ làm
cho nước mất vào tay Cộng sản. Tôi chống đối sự đó và tự hũy mình cũng
như Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để cảnh cáo những người chà đạp mọi
thứ tự do.”
Kết án tử hình Tướng Hòa Hảo Ba Cụt Lê
Quang Vinh & Di bút tuyệt mệnh của văn hào Nhất Linh
Nguyễn Tường Tam
Nhà Biệt giam P42 gần
sở thú Sài Gòn của Ngô Đình Nhu (Photo Courtesy from LIFE, 2-11-1963) và Di
tích Nhà tù “Chín Hầm” của Ngô
Đình Cẩn tại Huế
2- Trong nhà tù của chế độ có chính trị phạm
hay không ?
Nếu có chính trị phạm, dù chỉ một người, thì
chế độ đó chắc chắn độc tài. Chế độ Diệm, theo Avro Manhattan trong “Vietnam,
Why Did We Go ?”, đã bỏ tù hơn 300,000 người vì lý do chính trị. Theo ông
Lê Nguyên Long, một lãnh tụ Quốc Dân Đảng ở miền Trung, thì hàng ngàn cán bộ
của đảng ông đã bị nhóm “Cần Lao ác ôn” (như ông Quận trưởng tên Thái ở Điện
Bàn, Quảng Nam) vu cáo là Việt Cọng rồi bỏ tù theo luật 10/59. Trong Nam thì
đội Phước kéo lê máy chém đi hành hình không biết bao nhiêu người kháng chiến
yêu nước không-Cọng sản trong chiến dịch Tố Cọng của bộ trưởng Trần
Chánh Thành. Ngoài ra còn hai nhà tù siêu chính phủ là “Chín hầm” ở
Huế của ông Ngô Đình Cẩn không nằm trong hệ thống Tư pháp quốc gia , và trại
biệt giam P42 của ông Ngô Đình Nhu, cũng bí mật không thuộc cơ quan
nào của chính phủ cả, ở gần Sở thú Sài Gòn, đã nhốt biết bao nhiêu người
chiến sĩ yêu nước nhưng không chịu được chế độ độc tài của Thục-Diệm-Nhu-Cẫn
(như các cụ Nguyễn Xuân Chử, Xuân Tùng, Trần Văn Hương, Phan Bá Cầm, Phan
Quang Đán, Nguyễn Văn Lực, Phan Khắc Sữu, …)
3- Trong sinh hoạt ngôn luận, có tự do báo
chí hay không ?
Nếu không có tự do báo chí thì chế độ đó
chắc chắn độc tài. Chế độ Diệm có ông Bộ trưởng Thông tin cũng là Chủ
tịch Phong trào Tố Cọng toàn quốc, ký giả nói gì viết gì cũng phải trong cái
khung tố Cọng, dọa nhau thì lại chụp cho cái nón cối lên đầu. Lại có hệ thống
Cấp bông giấy (in báo) để khống chế quyền độc lập của chủ báo, và có gia nô
của chính phủ độc quyền hệ thống Phát hành thì làm sao nói đến tự do báo chí
nữa.
► Nhật báo Tự Do của các ông Nguyễn
Hoạt (Hiếu Chân), Lưu Đức Sinh (Mặc Thu), Lê Văn Tiến (Như Phong), Tam Lang
(Vũ Đình Chí) ... lúc đầu là diễn đàn chống Cọng sâu sắc và hiệu quả nhất
nhưng cuối cùng cũng không thể hợp tác được với chế độ Diệm. Số Xuân Tự Do
năm Canh Tý (1960), vì in hình bìa của họa sĩ Phạm Tăng vẽ 5 con chuột (vừa
tượng trưng cho tuổi Tý của ông Diệm vừa tiêu biểu cho 4 anh em Ngô Đình và
bà Nhu) đang gậm nhắm đục khoét trái dưa hấu (tượng trưng cho miền Nam) nên
báo bị đóng cửa và các ký giả thì đi tù.
► Nhà báo Vũ Bằng mô tả tình trạng
làm báo dưới chế độ Diệm trong tác phẩm nổi tiếng “Bốn Mươi Năm Nói Láo”
(Cơ sở Xuất Bản Sống Mới – Sài Gòn – 1969, trang 204 đến 263) như sau:
… nhà báo đối lập chẳng trước thì sau cũng
bị lâm vào mấy cái thế sau đây: báo bị đóng cửa; chủ nhiệm, quản lý … bị
đưa đi bí mật ban đêm; nếu không thế thì một ngày đẹp trời nào đó tự
nhiên cũng bị ghép vào tội gá bạc, tống tiền, dỗ gái vị thành niên hay đi lừa
đảo, đưa ra toà, gia sản bị tịch biên, có bao nhiêu vốn liếng đi tiêu hết.
… ông Nhu và vợ đặt ở các văn phòng các
đường phố một số mật báo viên , có nhiệm vụ báo cáo những phần tử chỉ trích
chánh phủ; ngoài ra theo dõi hành động của các tờ báo khác, hồ thấy viết một
câu nào xa xôi, xách mé bóng gió thì đóng cửa vĩnh viễn, còn ký giả nào
bướng bỉnh, không quy phục thì chụp cái nón cối Cọng sản lên đầu, cho
xuống hầm tối để không bao giờ lên được đất liền nữa, hoặc có lên được cũng
mù loà, què quặt, bán thân bất toại.
… Không khí làng báo lúc ấy thực đìu hiu, tẻ
lạnh. Mỗi buổi sáng, người làm báo nhận được những cú điện thoại cho biết
phải tránh những tin gì không được nói, những lời tuyên bố nào của ông Diệm,
bà Nhu phải làm to; thậm chí lại có khi buộc phải đưa câu nói này của bà
Nhu lên làm vơ-đét tám cột, diễn văn kia của ông Diệm năm cột và kèm theo
thật nhiều tranh ảnh.
… Báo nào mới ra đời cũng la thét ghê gớm
lắm: nào dám nói, dám làm, dám chửi; nào phục vụ nhân dân, đứng hẳn về phiá
đối lập, đòi công bằng xã hội, tranh đấu cho đồng bào có cơm no áo ấm; nào
quét sạch thối tha, nhơ bẩn, dám làm, dám chết…nhưng rút cục trong một
chính thể độc tài, nô lệ, dân chủ ngụy tạo như chính thể nhà Ngô, chẳng có
một tờ báo nào thoát được ra ngoài quỹ đạo của chế độ Ngô Đình Diệm.
► Còn ba nhà báo tên tuổi là Từ Chung
(báo Chính Luận), Hiếu Chân (tên thật llà Nguyễn Hoạt làm báo Tự
Do) và Chu Tử (tên thật là Chu Văn Bình làm báo Sống), ngay
sau khi chế độ Diệm sụp đổ, trong “Lời Hiệu triệu các Nhà Văn Nhà Báo” đăng
trên báo Ngôn Luận số ra ngày 4/11/1963, đã hối hận thú nhận rằng:
Mang danh là những người cầm bút chiến đấu
cho Tự Do, Dân Chủ, giải phóng con người vậy mà trong thời gian vừa qua, vì
cơm áo, khiếp nhược, đớn hèn, chúng ta đã nhắm mắt ăn dơ, đánh đĩ tâm hồn,
phản bội sự thật, phản bội dân tộc, cam tâm làm gia nô cho bè lũ họ Ngô.
Dù chúng ta có viện bất cứ lẽ gì để bào chữa, chúng ta cũng không thể chối
cãi được tội lỗi của chúng ta đối với đồng bào, lịch sử...
Cách mạng 1/11/1963 là cơ hội duy nhất để
chúng ta thoát khỏi cảnh huống bồi bút phi cầm phi thú, cơ hội duy
nhất để chúng ta trở lại làm người đã tới... Chúng tôi khẩn thiết kêu gọi văn
nghệ sĩ, bằng máu và nước mắt, mồ hôi mà trong chín năm qua bè lũ họ Ngô
đã làm hoen ố...
* * *
Tóm lại, dưới nền Đệ Nhất Cọng hòa, dù Hiến
Pháp 1956 đã bộc lộ rõ ràng tính phi dân chủ của nó, nhưng thật ra, chính
thực tế sinh hoạt chính trị miền Nam trong những năm sau đó là đối lập
chính trị bị đàn áp, nhà tù chất đầy chính trị phạm, và quyền tự do báo chí
bị thủ tiêu, mới là những xác quyết không thể chối cải rằng chế độ
Diệm là một chế độ phản dân quyền. Những thuộc tính nỗi tiếng khác của
chế độ Diệm như Gia đình trị, Công an trị, Công giáo trị,…
chỉ làm mạnh thêm và rõ thêm tính độc tài của gia đình cầm quyền họ Ngô mà
thôi.
Chính vì chế độ độc tài đó đã kềm hảm, thậm
chí còn tiêu diệt, sức mạnh phát triển quốc gia để đối đầu với miền Bắc, lại
chẳng đem lại ấm no và tự do cho đồng bào miền Nam, nên chỉ trong 7 năm cầm
quyền (từ khi ông Diệm làm tổng thống vào tháng 10/1956 đến khi chế độ của
ông sụp đổ vào tháng 11/1963), người dân miền Nam đã 7 lần chống đối lại chế
độ của ông:
1- Tháng 2/1957, hàng giáo phẩm Cao Đài đã ủng hộ cho một
tín đồ tên là Hà Minh Trí mưu sát ông Diệm tại Hội chợ Xuân Tây Nguyên ở
thành phố Ban Mê Thuột, với lý do là để trả thù cho tướng Trình Minh Thế và
cho tín đồ Cao Đài bị đàn áp khiến Hộ pháp Phạm Công Tắc phải tị nạn qua Cam
Bốt. Súng bị két đạn, mưu sát không thành, ông Hà Minh Trí bị cầm tù đến sau
1963 mới được thả ra. Nhưng cũng từ sau vụ mưu sát đó, trong mỗi bài diễn
văn, ông Diệm lại dùng câu “Xin Ơn Trên che chở cho chúng ta” [Que
Dieu nous protège!] để kết bài.
2- Tháng 5/1957, không chịu được nền độc tài gia đình trị và
chính sách trả thù Quốc Dân đảng thông qua chiến dịch chống Cọng bừa bải, Đai
Việt Quốc Dân đảng “thành lập chiến khu Ba Lòng tại vùng rừng núi phía
Tây tỉnh Quảng Trị nhằm mục đích chống lại chế độ gia đình trị của
Nhu-Diệm, đồng thời cũng là cơ hội dẹp tan các âm mưu cố thủ của Cộng Sản
tại nam vĩ tuyến 17.” [12] Tuy nhiên, dưới sự điều động sắt
máu của ông Cố vấn miền Trung Ngô Đình Cẩn, quân đội đã dẹp được chiến khu
nầy. Một phần lớn các đảng viên bị bắt và tù đày. Từ đó, mâu thuẫn giữa đảng
Đại Việt và chính quyền Ngô Đình Diệm không những không hàn gắn được mà càng
lúc càng sâu sắc thêm.
3- Tháng 4/1960, mười tám nhân vật tên tuổi của miền Nam [13] họp tại một khách sạn ở trung tâm
thủ đô Sài Gòn để công bố một Bản Tuyên Ngôn chỉ trích và lên án ông Diệm đã
không đem lại cho dân chúng một cuộc sống tốt đẹp, tự do. Vì biết không thể
xin họp công khai, những nhân vật nầy đã bí mật mời một số thông tín viên
ngoại quốc và vài ký giả Việt Nam đến họp tại hội trường khách sạn Caravelle
(vì vậy, nhóm nầy còn được gọi là “nhóm Caravelle”). Bản Tuyên ngôn
gồm phần mở đầu và phần nhận định về 4 lãnh vực Chính trị, Chính quyền, Quân
đội và Kinh tế Xã hội. Họ thẳng thắn cho rằng Quốc hội chỉ là tay sai của
chính phủ, bầu cử chỉ là trò bịp bợm, tình trạng tham những bè phái khắp nơi,
các chính đảng quốc gia bị đàn áp, quân đội chỉ là một công cụ để củng cố
chính quyền chứ không được dùng để chống Cọng, lấy “sự trung thành với một
đảng để tùng phục mù quáng những kẻ lãnh đạo đảng làm tiêu chuẩn thăng thưởng”…
Bản Tuyên Ngôn kết luận:
“Cho đến nay, chúng tôi đã giữ im lặng và
để cho chính quyền mặc ý hành động. Nhưng bây giờ đã đến lúc khẩn thiết,
chúng tôi cảm thấy rằng bổn phận của chúng tôi - và trong lúc nước nhà gặp
cảnh rối loạn thì ngay cả những kẻ hèn kém nhất cũng phải chia xẻ bổn phận
này - là phải nói lên sự thật, thức tỉnh dư luận, báo động với nhân dân, và
liên kết những kẻ đối lập, để cho thấy lối thoát.
Chúng tôi thỉnh cầu chính quyền gấp thay
đổi chính sách để cứu vãn tình thế, bảo vệ chế độ Cộng Hòa và bảo vệ
sự sống còn của quốc gia. Chúng tôi giữ vững niềm hy vọng là dân tộc Việt
Nam sẽ có một tương lai sáng lạn để được hưởng thanh bình và thịnh vượng
trong Tự Do và Tiến Bộ”,
nhưng lời “thỉnh cầu” tâm huyết và cấp thiết
nầy của 18 nhân vật ưu tú nhất của miền Nam lúc bấy giờ đã bị hai ông Diệm
Nhu không đếm xĩa đến. Dĩ nhiên sau đó, 18 nhân vật nầy đa số đều bị bắt bớ,
tra tấn, giam cầm.
4- Tháng 11/1960, chỉ 7 tháng sau “Tuyên ngôn Caravelle”, trước
những biện pháp chính trị thất nhân tâm của chính quyền Diệm và trước tình
hình an ninh miền Nam càng lúc càng tồi tệ (Đầu năm 1960, sư đoàn 21 bị tấn
công và thiệt hại nặng nề ở Tây Ninh, cuối năm đó, Mặt trận Dân tộc Giải
phóng miền Nam Việt Nam ra đời), binh chũng Nhãy Dù (với các sĩ quan
chỉ huy như Nguyễn Chánh Thi, Vương Văn Đông, Nguyễn Triệu Hồng, Phan Trọng
Chinh, Phạm Văn Liễu, Nguyễn Huy Lợi …) cùng nhiều nhân vật [14] đảng phái quốc gia tập họp trong Liên
Minh Dân Chủ và Mặt trận Quốc gia Đoàn kết đã phát động cuộc binh
biến, đánh thẳng vào dinh Độc Lập, đòi ông Diệm cải tổ toàn diện cơ cấu lãnh
đạo quốc gia để xây dựng lại chính nghĩa và nâng cao hiệu năng chiến đấu của
quân dân miền Nam. Bị cô lập và bao vây trong Dinh Độc Lập, ông Diệm hứa sẽ
đáp ứng những đòi hỏi đó nhưng thật ra ông chỉ kéo dài thời gian để chờ quân
đội ở miền Tây về cứu ứng [15]. Tin vào lời hứa đó nên quân Nhãy
Dù ngưng chiến, và sau đó trở tay không kịp, bị thua nên cấp lãnh đạo cuộc
binh biến một phần bị bắt đưa ra Tòa án kết tội phản loạn, một phần phải trốn
sang tị nạn chính trị tại Cam Bốt. Binh chũng Nhãy Dù, từ đó, không được ông
Diệm tin tưởng nữa.
5- Tháng 2/1962, hơn một năm sau “Đảo chánh Nhãy dù”, hai sĩ quan
của một binh chủng khác của quân đội lại hành động: Trung úy Phi công Phạm
Phú Quốc và Nguyễn văn Cử đã bay 2 chiếc Skyrider A-1 ném bom Napalm và
bắn rocket vào dinh Độc Lập với mục đích tiêu diệt đầu não của chế độ ông
Diệm (Ngoài ông bà Ngô Đình Nhu ở và làm việc trong Dinh Độc Lập, hôm đó còn
có TGM Ngô Đình Thục nữa). Trung úy Quốc là giòng dõi của cụ Phạm Phú Thứ,
một nhà cách mạng khí khái ở Quảng Nam mà giòng họ Ngô Đình vừa ghen vừa ghét
trong thời Nam triều. Còn trung úy Cử là con của cụ Nguyễn Văn Lực, một lãnh
tụ của Đại Việt QuốcDân Đảng. Bom và phi tiển chỉ làm hư hại cánh trái
của Dinh Độc Lập mà thôi. Máy bay của Trung úy Quốc bị phòng không Hải quân
bắn hạ, ông nhảy dù và bị bắt. Còn Trung úy Cử thì bay qua Cam bốt tị nạn.
Sau 1963, hai ông trở về binh chủng Không quân và tiếp tục thi hành các phi
vụ oanh kích Việt Cọng trên chiến trường miền Nam.
6- Một năm sau, vào tháng 5/1963, chính sách kỳ thị Phật giáo của
chế độ Diệm lên đến cao điểm với lệnh cấm treo Phật kỳ trong lễ Phật đản tại
Huế và sau đó nổ súng giết 8 Phật tử tại Đài Phát thanh. Đây là giọt nước làm
tràn sự bất công của chính sách tiêu diệt Phật giáo một cách có hệ thống để
Công giáo hóa miền Nam vốn bắt đầu từ năm 1956, khi lần đầu tiên Hoà
thượng Trí Thủ gửi văn thư chính thức phản đối Linh mục Vàng, giảng sư
của Trung tâm Nhân Vị Vĩnh Long, đòi cắm cây thánh giá lên núi Ngũ Hành Sơn,
nơi có chùa Non Nước ở Đà Nẵng.[16] Kể từ năm 1956 đó cho đến suốt 7
năm còn lại, Phật giáo đã bị đối xử phân biệt, áp lực đổi đạo, đày đọa đi các
vùng dinh điền trên cao nguyên, bị chụp mũ là Cọng sản, chùa chiền bị các cha
xứ lấn chiếm tranh dành, công chức quân nhân Phật tử bị trù dập.
Xin ghi lại đây ba tình trạng kỳ thị Phât
giáo tiêu biểu và trắng trợn mà ở miến Nam lúc bấy giờ ai cũng biết là:
(a) Lễ Phật đản không được ghi trong
danh sách ngày nghĩ quốc gia trong khi lễ Giáng sinh, lễ Phục sinh, … của
Công giáo thì lại được xem như quốc lễ. Mãi cho đến năm 1957, Hội chủ Phật
giáo phải làm đơn “xin”, chính phủ mới “cho” nghĩ ngày Phật Đản;
(b) Khi Phật tử bị ép buộc vào sống
trong các khu Trù mật., Dinh điền, Ấp Chiến lược của chính phủ, họ bị đủ mọi
áp bức, nhất là áp bức kinh tế để đổi đạo đến nỗi có câu vè thật ai oán rằng
“theo đạo có gạo mà ăn”;
(c) Nhưng quan trọng hơn cả là chính
quyền Ngô Đình Diệm vẫn duy trì Dụ số 10 để khống chế Phật giáo trong
quy chế của một Hội bình thường, trong khi Công giáo thì không bị ràng buộc,
muốn tự do điều hành và sinh hoạt sao cũng được [17]. Ông Diệm đã truất phế vua Bảo
Đại, đã thành lập nền Cọng hòa, đã thủ tiêu tất cả luật lệ thời phong kiến
thực dân Tây để lại, vậy tại sao lại duy trì Dụ số 10 cực kỳ bất công
và nham hiểm của phong kiến và thực dân, nếu không phải là để đạp Phật giáo
xuống cho Công giáo lên ngôi vị độc tôn tại Việt Nam ?
Biến cố ở Huế sau đó trở thành cuộc đấu
tranh cho nguyện vọng 5 điểm đòi bình đẳng tôn giáo. Trước sự ngoan cố của
chính phủ Diệm, ngày 11/6 Hoà thương Thích Quảng Đức tự thiêu để “trân
trọng kính gởi lời cho Tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối
với quốc dân và thi hành chính sách bình đẳng tôn giáo để giữ vững nước nhà
muôn thủa” khiến cuộc đấu tranh của Phật giáo lan rộng ra với sự hiện
diện mạnh mẽ và đông đão của sinh viên, học sinh và đảng phái. Ngày 7/7, văn
hào Nhất Linh tự thiêu để cảnh báo chế độ Diệm đang làm “tội nặng
mất vào tay Cọng sản”. Khuya 20/8, ông Nhu ra lệnh cho Cảnh sát dã chiến
và Lực lượng Đặc biệt của Đại tá Lê Quang Tung phát động chiến dịch Nước
Lũ ào ạt tấn công chùa Xá Lợi, Giác Minh, Ấn Quang, Từ Quang, Therevada ở
Sài Gòn và chùa chiền khắp toàn quốc, bắt Tăng Ni (riêng tại Sài Gòn là 1,400
vị) và Phật tử giam giữ, phản bội Thông cáo Chung và vu khống cho Phật giáo
là tay sai của Việt cọng. Hệ quả tức thời của chiến dịch Nước Lũ là toàn bộ
thành phần lãnh đạo Phật giáo bị triệt tiêu, phong trào đấu tranh của Phật
giáo gần như bị tê liệt, nhưng chính vì vậy mà phong trào đã trở thành tiền
đề văn hóa và sức bật chính trị cho ngày 1/11/1963 của Quân đội ba tháng sau
đó.
Phật tử và Tăng Ni biểu tình đòi chính phủ
Diệm chấm dứt đàn áp và cho Phật giáo cùng những tôn giáo khác
được bình đẳng với Thiên Chúa giáo
Sinh viên Sài Gòn biểu tình chống các biện
pháp đàn áp của chế độ Diệm
bị Cảnh sát bắt đem nhốt vào quân trường
7- Trong ba tháng sau chiến dịch Nước Lũ để dứt điểm Phật giáo,
nhiều vị lãnh đạo trên thế giới, kể cả Đức Giáo hoàng Paul VI và các tổ chức
Công giáo, đã lên án chế độ Diệm. TGM Thục đến Vatican nhưng không được Giáo
hoàng tiếp, bà Nhu dẫn phái đoàn Quốc hội đi “giải độc” trên thế giới bị
chống đối. Cuối tháng 9/1963, Tồ chức Liên Hiệp Quốc quyết định gửi phái đoàn
đến Việt Nam để điều tra tình hình đàn áp Phật giáo. Sinh viên học sinh và
đông đảo đồng bào thay thế Phật tử và Tăng Ni ào ạt xuống đường biểu tình …
Những tin đồn về việc ông Nhu sẽ tổ chức đảo chánh (kế hoạch “Bravo”)
để thay ông Diệm, nhất là tin về hai anh em ông Nhu-Diệm đang thỏa hiệp với
chính quyền Cọng sản miền Bắc được truyền đi khắp hang cùng ngõ hẻm. Trường
học đóng cửa, quân nhân bị cắm trại 100%, nhu yếu phẩm bị đầu cơ tích trữ.
Sài Gòn như bốc lữa …
Ngày 1/11/1963, quân đội phát động cuộc binh
biến lần thứ ba để lật đổ chế độ độc tài Ngô Đình Diệm. Và lần nầy họ thành
công. Ngày hôm sau, 2/11, hai anh em ông Nhu và Diệm bị bắn chết. Toàn quân
toàn dân trên 35 tỉnh thị miền Nam hân hoan vui mừng ngày Cách mạng.[18]
Ngày -11-1963: Đồng bào thủ đô cổ
vũ và chào mừng Quân đội thành công lật đổ chế độ Diệm
Đồng bào hân hoan tụ họp tại bến Bạch Đằng
để chào đón Tù nhân chính trị của chế độ Diệm được Hải vận hạm Tiền Giang HQ405
chở từ nhà tù Côn Đảo về lại Sài Gòn
Tượng “Mẹ con bà Nhu” bị kéo sập và sinh viên
học sinh đập vỡ “đầu bà Nhu”
Ba điều đặc biệt về biến cố nầy là:
(a) Thứ nhất, ngày 1/11 không
tự nó là một kết quả riêng lẽ đến từ chỉ một nguyên nhân, mà là cao điểm
kết tụ của một chuổi liên hoàn nhiều biến cố nối tiếp và gối đầu lên nhau
trong thời gian (7 năm bạo trị), cũng như là kết quả tất yếu kết tinh từ
nhiều thành tố đan bện và kết hợp với nhau (như kỳ thị Phật giáo, đàn áp
đảng phái quốc gia, bất công tham những, mâu thuẫn với Mỹ, bè phái gia đình
trị, thoả hiệp với Hà Nội, …). Nói như lý Duyên Sinh của nhà chùa: “Cái
nầy có là vì (nhiều) cái kia có”. Do đó, nói rằng chỉ quân đội bất
mãn nên lật đổ ông Diệm là một cách nói giản lược, phi lịch sử và thiếu tính
hệ thống. Hoặc nói vì một ý đồ chỉ để khen hay chê quân đội mà thôi.
(b) Thứ nhì, ngày 1/11 đã
trình hiện rõ ràng tình trạng cô lập tuyệt đối của gia đình họ Ngô và các
công cụ bạo lực của họ trước cao trào chống đối của quân dân miền Nam.
Đảng Cần Lao, Sở Nghiên cứu Chính trị, Lực lượng Đặc biệt, 4 cơ quan Mật vụ
Công an, Phong trào Cách mạng Quốc gia, Thanh Niên Cọng hòa, Phụ nữ Liên đớì,
các xóm Đạo võ trang… tất cả đều tê liệt rồi tan rã không một phản ứng vì
tính phi chánh nghĩa, nặng bè phái và kém tổ chức của bản thân từng tổ chức
một. Chế độ đang tan, lãnh tụ đang bôn tẩu, cả cấu trúc chính trị và bạo lực
của nó sụp đổ trong 24 tiếng đồng hồ ! Chế độ Diệm đúng là một chế độ tồn
tại như một ốc đảo trong dân, không gốc rễ trong dân.
(c) Và thứ ba, người Mỹ đã
đóng một vai trò vừa quan sát vừa tham dự vào biến cố 1/11 nầy vì sự sống còn
của “tiền đồn” mà họ đã đầu tư cả tài lực lẫn vốn liếng chính trị trong chiến
lược chống Cọng toàn cầu của họ. Chính ông Diệm chứ không ai cả, đã là
nguyên nhân, từ đầu, làm cho người Mỹ có được một vai trò và thế lực đáng kể,
can thiệp quá sâu vào sinh hoạt chính trị của miền Nam sau nầy. Người Mỹ
“nặn” ra ông, “bồng” ông về và “đặt” ông lên ngôi Tổng thống. Rồi quân viện
và kinh viện, nhân sự và tiền bạc đổ vào miền Nam như thác đổ, từ viên đạn
cho đến giọt xăng, từ lương tổng thống cho đến đôi giày bốtđờxô của anh binh
nhì … Nhưng khác với các lãnh tụ cũng độc tài nhưng vì dân tộc và tổ quốc ở
Đài Loan và Nam Hàn, ông độc tài vì gia đình và vì tôn giáo của ông chứ
không vì nhân dân và lý tưởng chống Cọng. Ông đã chấp nhận làm con cờ cho
Mỹ, nhưng lại bất lực trong nhiệm vụ làm con cờ, rồi lại thoả hiệp với Hà
Nội, phản bội không những “người nặn ra ông” mà còn cả cái Hiến pháp chống
Cọng và quân dân miền Nam, thì Mỹ phải đồng ý với và giúp đở cho quân dân
miền Nam “dứt điểm” ông là đúng rồi. Nhà văn Doãn Quốc Sỹ tóm tắt trong một
câu rất ngắn mà thật tuyệt đối đúng: “Bảo là người Mỹ đã giết Diệm. Không!
Diệm đã chết trong lòng dân tộc từ lâu. Mỹ chỉ đến lượm xác
sống của y.” [19]
* * *
Làm tổng thống 7 năm mà bị 7 lần chống đối !
Chống đối càng lúc càng mạnh, từ tuyên ngôn, đến biều tình, đến ám sát, đến
chiến khu, rồi đến 3 lần súng đạn…. Chống đối càng lúc càng sâu rộng, từ sinh
viên học sinh, đến tôn giáo và trí thức, đến đảng phái và báo chí, đến đồng
minh và công luận thế giới, đến quân đội…. Rõ ràng là có một điều gì căn bản
và trầm trọng khiến quân dân miền Nam không thể chấp nhận được chế độ Ngô Đình
Diệm. Điều không chấp nhận đó có thể tóm gọn trong 2 bản chất cốt lõi của chế
độ: Ngược lòng dân và Phản thời đại.
Chế độ Ngô Đình Diệm đã tiêu vong, để lại
bao nhiêu máu lệ cho dân tộc và ngang trái cho lịch sử. Tuy nhiên, phải thẳng
thắn một điều: Lịch sử hình thành và quá trình chấm dứt của chế độ đó vẫn còn
có thể đóng góp cho dân tộc ta. Đó là chế độ nầy sẽ được xem:
■ như mẫu mực của một chế độ chính trị
phi dân tộc, độc tài, và thiếu khả năng. Do đó, mọi mầm mống và biểu hiện
của một chế độ như thế sẽ không được phép tồn tại trên đất nước Việt Nam.
■ như một kính chiếu yêu để chúng ta điểm
mặt nhận diện cái thành phần phi dân tộc và phản thời đại vẫn còn ngoan
cố bóp méo lịch sử để bào chữa cho chế độ nầy, cho cái quá khứ oan nghiệt của
thời kỳ họ ê a hai câu kinh “Ngô tổng thống, Ngô tổng thống muôn năm”
và “Xin Thượng đế ban phước lành cho Người”.
Nguyễn Kha
[1] The system of fundamental laws and principles that prescribes
the nature, functions, and limits of a government (The American Heritage®
Dictionary of the English Language, Fourth Edition, copyright ©2000 by
Houghton Mifflin Company)
[2] Sau cuộc Trưng
cầu Dân ý ở phía Nam vĩ
tuyến 17 vào tháng 10 năm 1955 với kết quả là Quốc trưởng Bảo Đại bị truất phế thì tân
tổng thống Ngô Đình Diệm
cho nhóm họp Ủy ban Thảo hiến vào cuối năm 1955 gồm 11 thành viên để soạn
Hiến pháp cho quốc gia cộng hòa mới. Sang tháng 3 năm 1956 thì mở cuộc bầu cử
Quốc hội Lập hiến với 123 đại biểu để hoàn tất công việc soạn thảo và thông
qua bản hiến pháp. Chính Quốc hội cũng đề cử 15 người lập ra Ủy ban hiến pháp
riêng, chủ tịch là Trần Chánh Thành [Bộ trưởng bộ Thông Tin] để cùng hiệp
soạn. Tháng 7 năm 1956 thì Quốc hội bỏ phiếu thuận và đến 26 tháng 10, sau khi một
vài điểm dị biệt giữa hai ngành lập pháp và hành pháp được giải quyết, thì
tổng thống ký văn bản ban hành.(Theo Wikipedia)
[3] “Trụy thai” là nhóm chử của Linh mục Kim Định dùng để
đánh giá một cách diễu cợt hệ tư tưởng Duy Dân của ông Lý Đông A. Thật ra thì
Linh mục viết … nặng hơn nhiều, ngài dùng nhóm chử “thiên tài trụy thai”
để phê phán toàn bộ tư tưởng và hành động của cá nhân vị Thư ký trưởng
đảng Duy Dân nầy. Người viết dùng lại nhóm chử nầy để “trả lại cho César
những gì của César”.
[4] Điều 89 của Hiến Pháp trong mục tu chính còn quy định rằng không
được xâm phạm hay tu sửa điều 3 này. Có nghĩa là Tổng thống lãnh đạo suốt
đời như vua trong chế độ quân chủ vậy.
[5] Công báo Việt Nam Cọng Hòa (số 48 ngày 26-10-56). Phụ lục
trang 2669.
[6] Vedel, G. Etudes des Constitutions, tr. 130 (“La
nation est une personne juridique distincte des individus qui les
composent”).
[7] Bản dịch của nhật báo Tự Do ngày 4-4-1959.
[8] Dans l’histoire des institutions et des idées politiques du
Vietnam, il sera difficile de ne pas reconnaitre que le système de la
constitution du 26 Octobre 1956 constitua une regression par rapport au
système politique traditionnel. Car il a repris de l’ancien système ce qu’il
a le moins progressiste pour le completer par les moyens de contrainte les
plus modernes. Ainsi cette notion de Leadership qui figure dans la traduction
officielle de la Constitution de la République du Vietnam n’a pas le sens que
les sociologues Américains lui donnent originalement.
[9] Vũ Văn Mẫu, Sáu tháng Pháp nạn, in Ronéo trong nước
năm 1984. Giao Điểm in lại, 2003, California
[10] Phải đợi đến sau 1963, khi thành lập Đệ nhị Cọng hòa
với Hiến pháp ban hành vào tháng 4 năm 1967, Quốc hội mới có hai viện như
Tổng thống chế kiểu Mỹ. Sau 3 năm xáo trộn vì sự trổi dậy của nhóm Cần lao
Công giáo, Thượng viện Đệ Nhị Cọng hòa nhiệm kỳ 1967-1973 gồm 6 liên danh đại
diện cho đảng phái hoặc khuynh hường chính trị Công giáo hoặc thân Công giáo
khác nhau : Nông Công Binh (Quân đội), Bông Lúa (Đại Việt và
Cao Đài), Công Ích và Công Bằng Xã Hội (Công giáo), Đại Đoàn Kết
(Công giáo), Mặt Trời (Công giáo), Đoàn Kết Tiến Bộ (Công
giáo).
[11] Oan hồn những người nầy bây giờ không biết có được nhóm tàn
dư Cần Lao Công giáo ở hải ngoại thắp cho nén hương mỗi lần họ cúng ông Diệm
vào ngày 1 tháng 11 không ? Và bạn bè, đồng chí, bà con của họ nghĩ gì về
những vọng ngôn xảo ngữ của những “sử gia” hoài Ngô đang sơn phết lại “Ngô
Tổng thống anh minh” để thực hiện 2 chuyện: bóp mép lịch sử và chia rẽ dân
tộc.
[12] Trích từ Website
chính thức của Đại Việt Quốc Dân Đảng: http://daivietquocdandang.org/2010/02/16/lichsudang-2/
, mục II.A.9
[13] Mười tám người đó là quý ông Lê Ngọc Chấn, Trần Văn
Văn, Trần Văn Đỗ, Trần Văn Tuyên, Trần Văn Lý, Trần Văn Hương, Nguyễn Lưu
Viên, Huỳnh Kim Hữu, Phan Huy Quát, Nguyễn Tăng Nguyên, Nguyễn Tiến Hỷ, Lê
Quang Luật, Phạm Hữu Chương, Tạ Chương Phùng, Trần Lê Chất, Lương Trọng Tường
và linh mục Hồ Văn Vui. Điểm đặc biệt là trong số 18 nhân vật kể trên thì có
đến 10 người là cựu ân nhân, đồng chí, bạn thân và những Bộ trưởng đã từng
hợp tác với ông Diệm thời ông chưa có quyền hành hay còn gặp khó khăn.
[14] Gồm các ông Lê Vinh (đảng Duy Dân), Phan Bá Cầm, Nguyễn Bảo
Toàn (Hòa Hảo), Vũ Hồng Khanh, Xuân Tùng (Việt Quốc),... cầm đầu. Ngoài ra
còn có “Mặt trận Quốc dân đoàn kết” do văn hào Nhất Linh Nguyễn Tường
Tam và các ông Phan Khắc Sửu (Cao Đài), Nguyễn Thành Vinh, Trương Bảo Sơn
(Việt Quốc) lãnh đạo... Tất cả có hàng trăm nhân vật chính trị dân sự đại
diện cho các đảng phái trực tiếp hay gián tiếp tham dự các cuộc đảo chánh của
Nhảy Dù. “Mặt trận Quốc gia Đoàn kết” của văn hào Nhất Linh Nguyễn Tường Tam
còn liên lạc với Đức cha Từ, Đức cha Hiền, các linh mục như Cha Oánh, Cha
Vui, Cha Lộc, Cha Phiên,...
[15] Học giả Nguyễn Hiến Lê ghi lại “... khi tôi thấy cuộc
Trưng Cầu Dân ý để lật đổ Bảo Đại có tính cách rõ ràng là gian lận: ở Sài Gòn
- Chợ Lớn chẳng hạn, kết quả cho biết có 605.025 người bầu cho ông Diệm trong
khi số cử tri ghi tên chỉ có 450.000 người và kết quả là ông ta thắng với tỉ
số … 98.2% thuận và 1.1% nghịch thì tôi đã đâm ngán. Bịp bợm trắng trợn
như thế thì không phải là thông minh được. Nhất là khi hay tin ông Diệm
trước khi nhận chức Thủ tướng đã quỳ trước mặt Bảo Đại, Hoàng hậu Nam Phương
và vài người chứng kiến, thề sẽ một mực trung thành với Bảo Đại “duy trì
ngai vàng cho Hoàng tử Bảo Long” mà bây giờ lại lật Bảo Đại như vậy, thì
tôi ngạc nhiên không hiểu tại sao có người khen ông là có tư cách cao, nhiễm
sâu đạo Khổng. Tôi nghĩ bụng “con người đó vô sở bất vi”. Quả nhiên sau này,
trong vụ đảo chánh hụt tháng 11 năm 1960, ông lại thất hứa và lường gạt
phe đảo chánh và quốc dân lần nữa. Ngày 12 tháng đó, ông long trọng tuyên
bố sẽ giải tán nội các, thành lập một chính thể chuyển tiếp mở rộng nội các
cho các tướng và các nhà cách mạng độc lập hợp tác “Quốc dân cứ bình tĩnh
và tin ở lòng ái quốc và thương dân vô cùng của Tổng thống”, nhưng khi
đạo quân trung thành của ông về kịp Sài Gòn, đánh bật phe đảo chánh thì ông nuốt
lời hứa, không thay đổi nội các mà còn đàn áp dữ dội những người ngây thơ tin
ở ông...” – (Nguyễn Hiến Lê, Con Đường Thiên Lý, Văn Nghệ, Hoa Kỳ,
tr. 201-203).
[16] Vị Linh mục tên Vàng nầy, vào năm 1960, còn nỗi tiếng về
chuyện xúi dục con chiên Nhà thờ Phú Cam đòi lại chùa Thiên Mụ ở Huế với lời
giải thích quái đản rằng chùa Thiên Mụ là nơi “Mẹ của Trời”, tức Đức
Mẹ Maria, giáng trần nên phải trả chùa nầy lại cho Công giáo ! – (Tâm
Đức, Như Áng Mây Bay, USA 2010, trang 230.)
[17] Điều 1 của đạo dụ số 10 liệt mọi tôn giáo (trừ Công giáo) vào
loại hiệp hội thường như đua ngựa, đá banh,... Điều 7 cho phép chính quyền từ
chối không cấp giấy phép hoạt động, hoặc cấp rồi mà vẫn có thể rút lại không
cần phải nói lý do. Điều 10 và 12 cho phép bất cứ nhân viên hành pháp hay tư
pháp nào cũng có quyền kiểm soát các hiệp hội tôn giáo. Điều 14 và 28 giới
hạn tài sản của một tôn giáo ở mức nào đó mà thôi, và dĩ nhiên điều số 44
dành một chế độ đặc biệt sẽ quy định sau cho các Hội Truyền Giáo Thiên
Chúa Giáo nhưng sau 9 năm cầm quyến, chính phủ Diệm cũng chẳng bao giờ
quy định. – (Kiêm Đạt, Lịch Sử Tranh Đấu của Phật Giáo Việt Nam,
tr.132)
[18] “Từ 7 giờ sáng ngày 2-11-1963, khi đài phát thanh Sài Gòn
báo tin dinh Gia Long bị quân đội chiếm thì già trẻ lớn bé lũ lượt kéo nhau
đi xem. Lời hò reo, tiếng cười vang với sắc diện tươi vui của mọi người chứng
tỏ sự giải thoát gông cùm kềm kẹp của độc tài đã bóp nghẹt lòng dân
trong chín năm trời đăng đẳng” (Bác sĩ Dương Tấn Tươi, Cười - Nguyên
nhân và Thực chất , Sài Gòn 1968, tr.44 ). Còn thi sĩ Đông Hồ
thì:“Nỗi ức hiếp, nỗi căm hờn bị đè nén, bị vùi dập một cách tàn nhẫn
bất công trong 9 năm trời, một sớm được giải thoát, được cởi mở, mà phản
ứng chỉ có chứng ấy thì tưởng quần chúng nhân dân Việt Nam năm 1963 này cũng
đã tỏ ra hiền lành nhiều lắm, và cũng đã biết tự hạn chế, tự biết kềm hãm sức
giận dữ hung hãn của mình rồi đó.” (Nguyễn Hiến Lê, Tôi Tập Viết Tiếng
Việt, 1988, tr. 21).
[19] Doãn Quốc Sỹ, Người Việt Đáng Yêu, (Lời Mở Đầu) Nhà
xuất bản Sáng Tạo, Sài Gòn, 1965. Đăng lại trên Tạp chí Việt Nam
Hải Ngoại (của Luật sư Đinh Thạch Bích) số 8 ngày 15-9-1977, San Diego,
Hoa Kỳ.
|
Thứ Năm, 31 tháng 10, 2013
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét