THEO DẤU BẰNG CHỨNG CHỦ QUYỀN
HOÀNG SA, TRƯỜNG SA
1-
KHỞI SỰ TỪ
FONT TƯ LIỆU HOÀNG SA
TT - Tháng 11-2009,
tôi và các đồng nghiệp ở Viện Nghiên cứu phát triển Kinh Tế - Xã Hội Đà Nẵng
bắt đầu triển khai đề tài “Font tư liệu về chủ quyền của VN đối với huyện đảo
Hoàng Sa - thành phố Đà Nẵng”.
Sau hơn một năm sưu tầm tư liệu ở trong và ngoài
nước, nhóm nghiên cứu chúng tôi đã tiến hành phân loại, dịch thuật, thẩm định
và số hóa các tư liệu đã thu thập, xây dựng thành font tư liệu về chủ quyền của
VN đối với quần đảo Hoàng Sa, với dung lượng khoảng 1,2 GB. Font tư liệu bao
gồm bốn thư mục: tư liệu thành văn, tư liệu bản đồ, tư liệu hình ảnh và tư liệu
audio-visual, được Hội đồng khoa học công nghệ thành phố Đà Nẵng nghiệm thu và
chuyển giao UBND huyện đảo Hoàng Sa quản lý, sử dụng vào cuối năm 2011.
Sưu tập bản đồ của Trần Thắng
Ngày 22-7-2012, báo Tuổi Trẻ đăng bài “Bản đồ
toàn lãnh thổ Trung Quốc năm 1904: Không có Hoàng Sa, Trường Sa” giới thiệu tấm
bản đồ Hoàng triều trực tỉnh địa dư toàn đồ do Trung Quốc ấn hành năm 1904 (do
TS Mai Hồng sưu tầm và hiến tặng Bảo tàng Lịch sử VN) với chi tiết điểm cực nam
của lãnh thổ Trung Quốc chỉ dừng lại ở đảo Hải Nam, không hề có hai quần đảo
Hoàng Sa và Trường Sa của VN (mà Trung Quốc gọi là Xisha qundao và Nansha
qundao). Hôm sau, tôi nhận được email của người bạn là Trần Thắng, chủ tịch Viện
Giáo dục văn hóa VN tại Mỹ, báo tin là có nhiều bản đồ tương tự bản đồ của TS
Mai Hồng đã công bố, do phương Tây xuất bản trong các thế kỷ 17-20, đang được
rao bán trên mạng Internet. Anh đề nghị tôi thông báo tin này trên báo chí VN
để những ai quan tâm có thể tìm mua những tấm bản đồ này. Anh cũng gửi cho tôi
và cho TS Nguyễn Nhã một số file bản đồ đang rao bán để nhờ thẩm định giá trị
của các bản đồ này.
Sau khi thẩm định những bản đồ do Trần Thắng gửi
về, tôi và TS Nguyễn Nhã đề nghị Trần Thắng, nếu có điều kiện thì nên mua những
bản đồ này, đồng thời đã thông báo đến các cơ quan chức năng ở VN những thông
tin do Trần Thắng cung cấp. Một tháng sau, Trần Thắng lại báo tin là vừa phát
hiện ba cuốn atlas, gồm atlas Trung Quốc địa đồ (do nhà Thanh xuất bản năm
1908) và hai atlas Trung Hoa bưu chính dư đồ (do Chính phủ Trung Hoa dân quốc
xuất bản năm 1919, tái bản năm 1933).
Trong các atlas này, toàn đồ lãnh thổ Trung Quốc
luôn được vẽ đến cực nam của đảo Hải Nam. Trần Thắng gửi thông tin và hình ảnh
về ba atlas này cho tôi và đề nghị TP Đà Nẵng bỏ tiền mua những atlas này. Tuy
nhiên, do kinh phí hạn hẹp nên TP Đà Nẵng chỉ mua atlas 1933 với giá 3.000 USD.
Hai atlas còn lại Trần Thắng bỏ tiền túi và vận động bạn bè quyên góp thêm để
mua.
Ngày 27-11-2012, Trần Thắng lại gửi emai báo
tin: “Đã thu thập được ba tập atlas và 150 bản đồ, gồm 110 bản đồ gốc và 40 bản
đồ tái bản. Trong đó có một atlas do Phái bộ truyền giáo London in cho nhà
Thanh vào năm 1908 và hai atlas do Chính phủ Trung Hoa dân quốc in năm 1919 và
1933. Các atlas này đều chỉ rõ giới hạn lãnh thổ cực nam của Trung Quốc chỉ đến
đảo Hải Nam. Ngoài ra là 80 bản đồ do phương Tây in từ năm 1626 đến 1980 cũng
xác nhận lãnh thổ cực nam của Trung Quốc là đảo Hải Nam; 50 bản đồ thể hiện
Hoàng Sa và Trường Sa nằm sát lãnh thổ VN; 10 bản đồ hàng hải và 10 bản đồ tổng
thể châu Á và Đông Nam Á có thể hiện Hoàng Sa và Trường Sa nằm trong vùng lãnh
hải của VN”.
Anh cho biết thêm là sẽ trao tặng toàn bộ số bản
đồ và atlas này cho Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Đà Nẵng. Đây
quả là tin vui quá lớn đối với chúng tôi, những người đã và đang xây dựng “font
tư liệu” về chủ quyền của VN đối với Hoàng Sa và Trường Sa.
Cuộc triển lãm bằng chứng chủ quyền
Ngày 20-1-2013, nhân kỷ niệm 39 năm ngày Trung
Quốc xâm chiếm quần đảo Hoàng Sa của VN, UBND huyện đảo Hoàng Sa, Viện Nghiên
cứu phát triển kinh tế - xã hội Đà Nẵng, Hội Khoa học lịch sử TP Đà Nẵng và báo
Tuổi Trẻ đã tổ chức triển lãm giới thiệu những tư liệu lịch sử và bản đồ khẳng
định chủ quyền của VN đối với quần đảo Hoàng Sa.
Nội dung triển lãm chủ yếu sử dụng nguồn tư liệu
và bản đồ trong font tư liệu do chúng tôi thực hiện và sưu tập bản đồ do Trần
Thắng vừa gửi từ Mỹ về. Triển lãm mở cửa trong một tháng, đón hơn 10.000 lượt
người đến tham quan. Đây là cuộc triển lãm đầu tiên ở VN giới thiệu những tư
liệu và bản đồ chứng minh VN đã khai phá, xác lập, thực thi và bảo vệ chủ quyền
đối với quần đảo Hoàng Sa (và quần đảo Trường Sa). Cuộc triển lãm đã khích lệ
tinh thần yêu nước, tạo hiệu ứng lan tỏa về ý thức chủ quyền biển đảo đến các
tầng lớp nhân dân VN, mở đầu cho những đợt triển lãm quy mô được tổ chức ở Hà
Tĩnh, Khánh Hòa, Hà Nội, TP.HCM, Thừa Thiên - Huế, Thái Nguyên... trong suốt
năm 2013.
Trong thời gian diễn ra triển lãm tại Đà Nẵng,
Đài truyền hình TP.HCM (HTV) cử một nhóm phóng viên đến Đà Nẵng để đưa tin. Sau
khi nghe giới thiệu nội dung các tư liệu và bản đồ được trưng bày tại triển
lãm, nhà báo Lâm Thành Quý hỏi tôi: “Triển lãm trưng bày bản sao các tư liệu và
bản đồ, vậy bản gốc ở đâu?”. Tôi cho hay: “Ngoài những bản đồ gốc do anh Trần
Thắng cung cấp đang lưu giữ tại kho, phần lớn bản gốc của các tư liệu Hán văn,
tư liệu phương Tây và bản đồ do phương Tây xuất bản trưng bày nơi đây đều thuộc
về các thư viện, văn khố ở nước ngoài”.
Ông Lâm Thành Quý hỏi tiếp: “Vậy chúng ta có thể
tiếp cận được những tư liệu và bản đồ đó không?”. Tôi đáp: “Tất nhiên, nếu
chúng ta có cơ hội đi đến những thư viện, văn khố này”. Suy nghĩ một lúc, ông
Lâm Thành Quý nói với tôi: “Trở về thành phố, tôi sẽ trình bày với lãnh đạo HTV
về ý tưởng làm một bộ phim tài liệu với chủ đề đi tìm tư liệu chủ quyền biển
đảo VN ở nước ngoài. Nếu được phê duyệt, tôi sẽ mời anh tham gia”.
Tưởng là nói chơi, ai ngờ hai tháng sau điều đó
lại thành sự thật. Vậy là cùng với đoàn làm phim của HTV, tôi có cơ hội đi tìm
những bằng chứng lịch sử về chủ quyền của VN đối với hai quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa ở nước ngoài mà tôi hằng ấp ủ trong mấy năm qua.
Trong các tư liệu thu thập được, tôi tâm đắc
nhất là 95 bản đồ liên quan đến vấn đề chủ quyền của VN đối với hai quần đảo
Hoàng Sa và Trường Sa, đặc biệt là 56 bản đồ do các học giả phương Tây soạn
vẽ và xuất bản trong các thế kỷ 16-19. Ngoài ra là sưu tập 102 tư liệu thành
văn gồm sáu thứ tiếng: Anh, Pháp, Ý, Đức, Tây Ban Nha và Hà Lan do các nhà
địa lý, nhà hàng hải và học giả phương Tây biên soạn và xuất bản trong các
thế kỷ 17-19, đề cập hai quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa và chủ quyền của VN
đối với hai quần đảo này. Tuy nhiên, phần lớn bản đồ và tư liệu mà đề tài sưu
tầm được đều là các bản sao, rất hiếm tư liệu gốc. Vì thế, dù đề tài đã kết
thúc nhưng tôi vẫn luôn ao ước được đi một chuyến ra nước ngoài, đến các thư
viện, văn khố, bảo tàng... là những nơi đang cất giữ các tư liệu này để “nhìn
tận mắt, sờ tận tay” và xin quyền sao chụp và sử dụng các tư liệu này.
|
2-
HÀNH TRÌNH
TRÊN NƯỚC
MỸ
TT - Trước khi sang
Mỹ, chúng tôi gửi email cho các học giả quan tâm đến vấn đề chủ quyền của Việt
Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa để mời họ trả lời phỏng vấn,
đồng thời hỏi thăm về những nơi cần đến để tìm tư liệu. Chúng tôi đã nhận được nhiều
chỉ dẫn rất hữu ích, và địa chỉ đầu tiên được giới thiệu chính là Thư viện Viện
Harvard - Yenching, thuộc Đại học Harvard.
Gặp Trần Thắng ở West Harford để nhận thêm
bản đồ
Thư viện Viện Harvard - Yenching là nơi lưu giữ rất nhiều
tư liệu về Trung Quốc và Việt Nam. Một học giả Việt kiều ở Hawaii (Mỹ), người
đã từng tra cứu tư liệu trong thư viện này từ mười năm trước, đã cung cấp danh
mục những tư liệu mà tôi quan tâm hiện đang lưu trữ nơi đây. Dựa vào danh mục
này, chúng tôi liên lạc với cô Phan Thị Ngọc Chấn, người phụ trách thư mục Việt
Nam trong thư viện này để, nhờ tìm giúp những tư liệu cần thiết. Khi đến nơi,
cô Ngọc Chấn đã chuẩn bị sẵn những tư liệu quan trọng nhất.
Đó là bản gốc các hồ sơ liên quan đến lịch sử tranh chấp
chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, gồm: Hiệp ước Pháp - Thanh
năm 1887; Hiệp ước hòa bình với Nhật Bản do các nước đồng minh ký với Nhật Bản
tại Hội nghị San Francisco năm 1951; tư liệu về vụ đắm tàu Bellona của Đức (năm
1895) và vụ đắm tàu Imeji Maru của Nhật Bản (năm 1896) ở gần quần đảo Hoàng Sa;
tư liệu về thời kỳ người Nhật chiếm đóng Hoàng Sa và Trường Sa trong Thế chiến
2... Nhờ sự giúp đỡ của cô Ngọc Chấn mà nhóm nghiên cứu đã có được những hồ sơ
đầu tiên trong hành trình tìm kiếm tư liệu chủ quyền biển đảo Việt Nam trên
nước Mỹ.
Rời Boston, địa chỉ tiếp theo là thành phố New Haven ở bang
Connecticut, nơi tôi có cuộc thuyết trình về chủ đề “Ngoại giao Việt Nam dưới
triều Nguyễn” cho nhóm học giả và nghiên cứu sinh ngành Việt Nam học tại khoa
nhân học văn hóa thuộc Đại học Yale. Tiện thể, ghé qua nhà anh Trần Thắng để
tiếp nhận những bản đồ mà anh mới sưu tầm được.
Nhà của Trần Thắng ở thành phố West Harford, cách Đại học
Yale khoảng 40 phút xe hơi. Sang Mỹ định cư vào năm 1991, Trần Thắng tốt
nghiệp kỹ sư ngành cơ khí ở Đại học Connecticut và được Công ty sản xuất
động cơ máy bay Pratt & Whitney tuyển dụng làm việc từ năm 1999 đến
nay. Tuy là dân kỹ thuật nhưng Trần Thắng rất mê sưu tầm cổ vật, đặc biệt gốm
sứ Việt Nam. Nhờ vậy mà anh có cơ duyên tiếp cận các bản đồ cổ liên quan đến
vấn đề chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Sưu
tầm được bản đồ, Trần Thắng lại tiếp tục bỏ tiền mua bìa cứng, giấy
bồi, túi plastic chuyên dụng và tốn nhiều công sức để “sửa sang” những
tờ bản đồ cũ kỹ thành những “sản phẩm” hoàn hảo để trưng bày, triển lãm.
Anh phân loại, viết chú thích cho từng tấm bản đồ, tự tay đóng gói,
rồi tìm người tin cậy nhờ mang bản đồ về Việt Nam để tặng Viện Nghiên
cứu phát triển KT-XH Đà Nẵng.
Sau khi gửi 150 bản đồ và ba atlas về nước vào cuối năm
2012, Trần Thắng tiếp tục sưu tầm thêm những bản đồ khác. Do vậy anh mời chúng
tôi đến nhà riêng ở West Harford để thẩm định và bàn giao những bản đồ này. Đó
là những bản đồ có niên đại từ năm 1618-1901, chủ yếu xuất bản ở châu Âu và Mỹ,
trong đó có những bản đồ rất giá trị như: bản đồ Asia noviter delineata do
Willem Blaeu vẽ, xuất bản tại Hà Lan năm 1618; bản đồ Indiæ Orientalis Nova
Descriptio do Willem Jansson vẽ, xuất bản tại Hà Lan năm 1636... Đây là những
bản đồ có cách chú dẫn thể hiện mối liên hệ về mặt địa lý giữa vùng đất Đàng
Trong với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa...
Sau khi thẩm định và chụp ảnh 35 bản đồ mới sưu tầm này,
Trần Thắng lại “tân trang” các bản đồ, đóng gói để bàn giao cho chúng tôi mang
về nước, góp thêm vào “kho bản đồ chủ quyền” của Viện Nghiên cứu phát triển
KT-XH Đà Nẵng.
Vào kho bản đồ của Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ
ở Washington
Tạm biệt Trần Thắng, nhóm nghiên cứu đi Philadelphia, New
York và Washington D.C, gặp gỡ các chuyên gia về văn hóa biển Việt Nam, về hoạt
động hải thương mại giữa Việt Nam với các nước trong các thế kỷ XVII - XVIII,
về lịch sử tranh chấp chủ quyền biển đảo ở biển Đông để trao đổi thông tin. Tuy
nhiên, đích đến quan trọng nhất đối với chúng tôi trong hành trình này là kho
bản đồ của Thư viện Quốc hội Mỹ ở Washington D.C.
Thư viện Quốc hội Mỹ phục vụ mọi độc giả trên thế giới,
nhưng nếu không có sự tiến cử của những chuyên gia có uy tín thì rất khó tiếp
cận các tư liệu quý. Thông qua nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu ở TP.HCM, chúng
tôi làm quen với ông Harold E. Meinheit, cựu viên chức Bộ Ngoại giao Mỹ. Ông
cũng là nhà nghiên cứu bản đồ cổ và là người rất am tường kho bản đồ ở Thư viện
Quốc hội Mỹ. Harold E. Meinheit là người đã phát hiện tấm bản đồ Việt Nam toàn
tỉnh dư đồ do Tả thị lang bộ Lại Hoàng Hữu Xứng vẽ năm 1887 theo lệnh của vua
Đồng Khánh (1885-1889) đang lưu trữ tại Thư viện Quốc hội Mỹ. Ông đã viết bài
giới thiệu tấm bản đồ quý hiếm này trên tập san The Portolan do Hiệp hội Bản đồ
Washington xuất bản năm 2009.
Harold E. Meinheit đón chúng tôi tại tiền sảnh thư viện,
hướng dẫn làm thủ tục vào kho và tra cứu bản đồ trên hệ thống thư viện điện tử
của Cục Bản đồ và địa lý. Chúng tôi thật sự choáng ngợp trước lượng bản đồ đồ
sộ đang lưu trữ nơi đây, với hơn 170.000 bản đồ các loại, trong đó có khoảng
1.000 bản đồ liên quan đến Việt Nam. Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy nơi đây nhiều
bản đồ quý liên quan đến hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Đáng chú ý là hai
bản đồ The East part of India và The principal islands of the East India do
Herman Moll vẽ, xuất bản tại London năm 1736; bản đồ Asiae Nova Delineatio
Auctore do Nicolas Visscher vẽ, xuất bản tại Amsterdam năm 1681; bản đồ
Hinterindien do Sir Francis Halminton vẽ, xuất bản tại London và Calcutta năm
1832... Những bản đồ này đều thể hiện quần đảo Paracel thuộc lãnh thổ Việt Nam.
Do thời gian không cho phép nên chúng tôi chỉ có thể lưu
lại nơi đây trong một ngày, trong khi thẻ độc giả mà nhân viên Thư viện Quốc
hội Mỹ vừa cấp cho tôi lại có giá trị đến tháng 4-2015. Vì thế, Harold E.
Meinheit khuyên tôi nên tìm kiếm một học bổng từ Chính phủ Mỹ để trở lại đây
nghiên cứu các bản đồ cổ này. “Anh cần ít nhất một năm mới có thể xem hết những
tấm bản đồ liên quan đến Việt Nam, đến Paracel và Spratly đang lưu trữ nơi đây”
- ông Meinheit bảo tôi.
Tôi hứa với ông Harold E. Meinheit là sẽ tìm cách trở lại
nơi này sớm nhất có thể. Đó là dự định của tương lai và một hành trình dài đang
mở ra phía trước.
3- VÀO ĐÔNG DƯƠNG VĂN KHỐ
TT - Muốn hiểu sâu
về quá trình xác lập và thực thi chủ quyền biển đảo của Việt Nam, chúng ta cần
quan tâm các vấn đề liên quan như: lịch sử chinh phục biển cả, quá trình hình
thành nền văn hóa biển Việt Nam, hoạt động thương mại đường biển giữa Việt Nam
với các nước khác...
Vì lý do này, chúng tôi tìm đến Nhật Bản, nơi
đang lưu giữ nhiều tư liệu liên quan đến quá trình giao lưu văn hóa, trao đổi
thương mại giữa Việt Nam với Nhật Bản trong các thế kỷ XVI-XVII và tư liệu về
chủ quyền biển đảo Việt Nam.
Email cuối cùng của Nishimura
Trước khi sang Nhật, chúng tôi liên lạc với
PGS.TS Nishimura Masanari, nhà khảo cổ học người Nhật chuyên nghiên cứu về gốm
cổ Việt Nam xuất sang Nhật Bản trong các thế kỷ XV-XVII, để nhờ anh tư vấn.
Nishimura lập cho tôi một kế hoạch rất chi tiết
với khoảng 20 địa điểm cần đến, những nội dung cần nghiên cứu, sao chụp và cung
cấp địa chỉ email, số điện thoại của những người mà tôi cần liên hệ ở Nhật.
Ngày 6-6-2013, Nishimura gửi email cho chúng
tôi: “Tôi quen những nơi này nên sẽ hết sức giúp đỡ để anh tiếp cận và sao chụp
các tư liệu cần thiết”.
Đó là email cuối cùng anh gửi cho tôi bởi sáng
9-6-2013, trên đường từ Hà Nội đi đến một di chỉ khảo cổ đang khai quật ở Bắc
Ninh, Nishimura bị tai nạn giao thông qua đời.
Giới sử học Việt Nam bàng hoàng thương tiếc anh,
còn chúng tôi ngoài nỗi đau do mất một người bạn thân thiết còn là sự bối rối
vì kế hoạch nghiên cứu mà Nishimura vạch ra bỗng hóa thành dang dở.
May thay, một người quen khác là GS.TS Kikuchi
Seiichi, nhà khảo cổ học và là giáo sư về lịch sử Việt Nam ở Đại học nữ Showa
(Tokyo), đã nhận lời giúp đỡ chúng tôi. Lộ trình do Nishimura vạch ra đã được
GS Kikuchi tiếp nối chỉ dẫn rất tận tình.
Nhóm chúng tôi bay đi Osaka để khảo cứu những
hiện vật gốm sứ cổ Việt Nam xuất sang Nhật Bản bằng đường biển vào thế kỷ XV,
do các nhà khảo cổ học Nhật Bản khai quật được ở cảng Sakai, gần Osaka.
Sau đó bay đi Okinawa để tìm hiểu gốm sứ cổ Việt
Nam khai quật tại các di chỉ Nakijin-jo, Shuri-jo và các bến cảng cổ ở Okinawa;
tìm hiểu thông tin về cộng đồng ngư dân gốc Việt từng định cư ở hòn đảo Yaeyama,
thuộc quần đảo Okinawa từ thế kỷ XVI.
Chúng tôi cũng đến Nagasaki và Fukuoka, khảo cứu
và thu thập các tư liệu, hiện vật phản ánh mối quan hệ bang giao và hoạt động
hải thương giữa Nhật Bản với Việt Nam trong các thế kỷ XVI-XVII.
Các đồng nghiệp Nhật Bản đã cho phép tiếp cận và
khảo cứu nhiều tư liệu quý như bức tranh cuộn Trà Ốc Tân Lục Giao Chỉ độ hàng
đồ quyển, tranh vẽ thuyền Châu Ấn đến Hội An buôn bán, các văn thư trao đổi
giữa Chúa Nguyễn ở Đàng Trong với Quốc vương và Mạc phủ Nhật Bản, những danh mục
hàng hóa trao đổi giữa thương nhân hai nước Việt Nam và Nhật Bản...
Tại Tokyo, chúng tôi đã gặp GS.TS Kikuchi
Seiichi và TS Abe Yuriko tại Đại học nữ Showa để tìm hiểu về giao lưu văn hóa
và thương mại đường biển giữa Việt Nam với Nhật Bản trong lịch sử.
GS.TS Kikuchi Seiichi đã cung cấp nhiều thông
tin quý về sự lan tỏa của văn hóa Việt Nam thông qua đường biển, về hoạt động
ngư nghiệp và hải thương giữa Việt Nam với Nhật Bản trong các thế kỷ XVI-XVII.
Hàng chục tư liệu thành văn quý hiếm về những
vấn đề này đã được GS.TS Kikuchi Seiichi giới thiệu và cho phép nhóm nghiên cứu
VN sao chụp, trong đó có các văn bản chép tay quý hiếm như: An Nam kỷ lược cảo,
An Nam quốc phiêu lưu ký, Ngoại phiên thông thư...
Đông Dương văn khố và tờ bản đồ xứ Quảng Nam của
Đỗ Bá
Nhật Bản có rất nhiều thư viện tư nhân danh
tiếng. Đông Dương văn khố (Toyo Bunko) ở Tokyo là thư viện hàng đầu trong những
thư viện tư nhân danh giá đó.
Đây là nơi lưu giữ nhiều tư liệu lịch sử quý
hiếm bậc nhất Nhật Bản về chính trị, lịch sử, văn học, văn hóa, nghệ thuật...
của Nhật Bản và nhiều nước trên thế giới, nhất là tư liệu về Trung Quốc và Việt
Nam.
Tuy nhiên, Đông Dương văn khố không chủ trương
mở cửa cho tất cả công chúng mà chỉ phục vụ các học giả và giới nghiên cứu
chuyên sâu.
Ngoài ra, việc sao chụp tư liệu ở đây rất hạn
chế và chi phí sao chụp cực kỳ đắt đỏ, nên việc có được bản sao những tư liệu
quý của Đông Dương văn khố dường như nằm ngoài tầm tay của những người “ngoại
giới”.
Nhờ sự tiến cử của GS Kikuchi Seiichi và sự
hướng dẫn nhiệt tình của TS Abe Yuriko, phu nhân của GS Kikuchi Seiichi, chúng
tôi đã được tiếp cận các tư liệu quý liên quan đến chủ quyền biển đảo của Việt
Nam.
Đáng chú ý là 10 bản đồ vẽ về châu Á, biển Đông
và Việt Nam, do các nhà địa lý và hàng hải phương Tây như Herman Moll, Jodocus
Hondius, Homann Heirs, Van de Kusten... vẽ trong các thế kỷ XVI-XVIII.
Trên những bản đồ này, vịnh Bắc bộ được ghi chú
là Gulf of Cochinchina hoặc Gulf of Tunkin, quần đảo Hoàng Sa được định danh là
The Shoal of Paracel (Bãi Hoàng Sa), còn vùng bờ biển đối diện với quần đảo
Hoàng Sa thuộc lãnh thổ Việt Nam được ghi là Coast of Paracel (Bờ biển Hoàng
Sa).
Đặc biệt, đây là lần đầu tiên tôi tiếp xúc bộ
Hồng Đức bản đồ được soạn vẽ từ thời Lê Thánh Tông (1442-1497). Đây là bản chép
tay duy nhất bộ Hồng Đức bản đồ có niên đại từ thế kỷ XVI mà Đông Dương văn khố
còn lưu giữ được.
Phần sau bộ Hồng Đức bản đồ này có đính kèm bộ
bản đồ Toản tập Thiên Nam tứ chí lộ đồ do Đỗ Bá vẽ vào cuối thế kỷ XVII, trong
đó có tờ bản đồ vẽ xứ Quảng Nam.
Trên tờ bản đồ này có ghi ba chữ Nôm Bãi Cát
Vàng để định danh cho một vùng đảo nằm ở ngoài khơi. Phần chú giải phía trên tờ
bản đồ này viết bằng chữ Hán và chữ Nôm, trong đó có đoạn ghi (Việt dịch):
“...Giữa biển có một dải cát dài, gọi là Bãi Cát Vàng, dài độ 400 dặm, rộng 20
dặm đứng dựng giữa biển. Từ cửa biển Đại Chiêm, đến cửa Sa Vinh mỗi lần có gió
tây nam thì thương thuyền các nước đi ở phía trong trôi giạt ở đây, đều cùng
chết đói hết cả. Hàng hóa thì đều để nơi đó. Họ Nguyễn mỗi năm vào tháng cuối
mùa đông đưa 18 chiếc thuyền đến đây lấy hàng hóa, được phần nhiều là vàng bạc,
tiền tệ, súng đạn...”.
Năm 1962, Bộ Quốc gia giáo dục (Việt Nam cộng
hòa) đã xuất bản bản dịch bộ Hồng Đức bản đồ, trong đó có tờ bản đồ Toản tập
Thiên Nam tứ chí lộ đồ. Tờ bản đồ này đã
được giới thiệu trong nhiều công trình biên
khảo, biên dịch liên quan đến vấn đề chủ quyền biển đảo của các học giả trong
và ngoài nước. Bản sao của bản đồ này cũng đã được đưa vào Font tư liệu về chủ
quyền của Việt Nam đối với huyện đảo Hoàng Sa - Thành phố Đà Nẵng từ năm 2011.
Tuy nhiên, cho đến nay rất ít người có cơ hội
tiếp cận tờ bản đồ hơn 400 năm tuổi này vì chế độ bảo quản nghiêm ngặt của Đông
Dương văn khố.
4-
NHỮNG TƯ LIỆU ĐẶC BIỆT Ở HÀ LAN
TT - Tiếp nối hành trình, nhóm chúng tôi
bay đến thành phố Den Haag (Hà Lan). Den Haag, người Việt thường biết đến dưới
tên gọi La Haye (tiếng Pháp) hay The Hague (tiếng Anh), là thủ đô hành chính
của Hà Lan.
Nơi
đây có Tòa án công lý quốc tế (Thường gọi là Tòa án La Haye-một trong những nơi
xét xử tranh chấp lãnh thổ giữa các quốc gia).
Ba học giả Hà Lan mà chúng tôi tham vấn là TS W.F. van Eekelen, nguyên bộ trưởng quốc phòng Hà Lan, nguyên tổng thư ký Liên hiệp Tây Âu; GS.TS Koetsier, chuyên gia về Công pháp quốc tế của Đại học Amsterdam và TS Frans-Paul Van Der Putten, chuyên gia về Đông Á và Đông Nam Á của Viện Nghiên cứu về quan hệ quốc tế Clingendael.
Bản đồ da dê và văn thư trao đổi giữa VOC với chúa Nguyễn
Nội dung trao đổi xoay quanh việc Trung Quốc và
một số nước trong khu vực tranh chấp chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa của Việt Nam.
TS W.F. van Eekelen mời chúng tôi đến nhà riêng
ở ngoại ô Den Haag để trao đổi và giới thiệu một số tư liệu và bản đồ cổ do
người Hà Lan vẽ, có đề cập đến Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam mà ông thu
thập được.
Trả lời câu hỏi của tôi về giá trị của các tư
liệu lịch sử về chủ quyền biển đảo Việt Nam, TS W.F. van Eekelen nhận định:
“Việt Nam có nhiều chứng cứ lịch sử đối với vấn đề chủ quyền trên hai quần đảo
Hoàng Sa và Trường Sa, nhưng cách tốt nhất để bảo vệ chủ quyền đó trong bối
cảnh hiện nay là dựa vào Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật biển năm 1982
(UNCLOS 1982) và Tòa án quốc tế về Luật biển ở Den Haag. Đây là điều Việt Nam
phải tính đến”.
Một trong những nơi ở Den Haag mà chúng tôi phải
đến cho bằng được là Văn khố quốc gia Hà Lan. Nơi đây đang trong quá trình bảo
dưỡng định kỳ hằng năm nên các kho tư liệu cổ tạm thời đóng cửa.
Tuy nhiên nhờ sự tiến cử của cựu bộ trưởng quốc
phòng Hà Lan W.F. van Eekelen và nhà sử học John Kleinen, chúng tôi được đặc
cách “thâm nhập” kho bản đồ và văn thư cổ.
Nơi đây đang lưu trữ ba tấm bản đồ bằng da dê có
thể hiện hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc lãnh hải Việt Nam.
Đây là những bản đồ do nhà hàng hải Joan Blaeu
vẽ năm 1687, ghi dấu thời kỳ người Hà Lan “hùng cứ” trên các tuyến hải thương
nối liền châu Á với cựu lục địa, mà Công ty Đông Ấn Hà Lan (VOC) là công ty
hùng mạnh nhất. Phải qua ba vòng kiểm tra, chúng tôi mới tiếp cận được tầng
ngầm chứa ba bản đồ này để đo đạc, khảo cứu và chụp ảnh.
Văn khố quốc gia Hà Lan còn là nơi lưu giữ các
hồ sơ gốc của VOC, trong đó có những văn thư giao dịch giữa VOC với chính quyền
ở Đàng Trong và Đàng Ngoài của Việt Nam vào các thế kỷ XVII-XVIII.
Tôi đặc biệt chú ý tập hồ sơ ký hiệu
402/VOC-OBP’s. Trong hồ sơ này có ba lá thư viết tay, ký hiệu 1120, 1167 và
1207, viết vào các năm 1636, 1661 và 1662. Quản thủ kho tư liệu dịch tóm lược
nội dung ba bức thư trên, cho biết: hai thư đầu là của lãnh đạo VOC gửi cho
Quốc vương nước Quinam (tức là chúa Nguyễn ở Đàng Trong) để xin phép cho các
tàu buôn của họ được tới mua bán ở các thương cảng của Quinam và sẵn sàng đóng
thuế cho các giao dịch thương mại (thư đề năm 1636); xin phép cho tàu thuyền của
VOC được vào tránh, trú bão trong các hòn đảo nằm ngoài khơi Quinam, do Quốc
vương Quinam quản lý (thư đề năm 1661); còn bức thư thứ ba (đề năm 1662) là thư
của một thuyền trưởng của VOC gửi từ Quinam về Hà Lan báo tin Quốc vương Quinam
đã đồng ý với đề nghị xin trú bão cho tàu bè của VOC.
Có lẽ đây là những văn kiện quan trọng nhất mà
chúng tôi tìm thấy trong Văn khố quốc gia Hà Lan ở Den Haag.
Bản đồ và tư liệu của VOC ở Amsterdam
GS John Kleinen (Đại học Amsterdam), chuyên gia
về lịch sử hải thương giữa Hà Lan và các nước châu Á, là người đã giúp đỡ chúng
tôi trong hành trình tìm kiếm tư liệu ở Hà Lan.
Bằng uy tín của mình, ông đã sắp xếp cho chúng
tôi được tiếp cận và thu thập tư liệu ở nhiều nơi như: Bushuis, Dutch East
India Company Gentlemen XVII và Bảo tàng Hàng hải ở Amsterdam; Văn khố quốc gia
Hà Lan ở Den Haag.
Bushuis và Dutch East India Company Gentlemen
XVII tọa lạc trong khuôn viên của Đại học Amsterdam. Đây là hai địa điểm quan
trọng nhất của VOC ở Amsterdam còn được bảo tồn nguyên vẹn.
Bushuis vốn là nơi hội họp định kỳ của các thành
viên ban quản trị VOC để thảo luận những vấn đề kinh doanh của VOC trên toàn
thế giới. Dutch East India Company Gentlemen XVII là nơi lưu giữ những tư liệu,
bản đồ, tranh ảnh liên quan đến hoạt động của VOC.
Khung cảnh bên trong Bushuis và Dutch East India
Company Gentlemen XVII vẫn được giữ nguyên như xưa với các bức bản đồ thế giới,
bản đồ châu Á được vẽ cách đây hàng thế kỷ treo ở trên tường.
Đặc biệt là bốn bức tranh sơn dầu vẽ phong cảnh
các thương cảng nổi tiếng ở Đông Á mà VOC từng đặt thương trạm là: Hirado,
Couchyn, Canton và Ludea, ghi lại dấu ấn thời hoàng kim của VOC.
Trong số những bản đồ cổ có liên quan đến hai
quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa có tấm bản đồ Nova et Exacta Asiæ Geographica
Descriptio do G. Ianßonio vẽ vào thế kỷ XVII. Bản đồ này đã được tái bản nhiều
lần và là một trong những bản đồ sớm nhất có sự phân biệt khá rõ ràng giữa các
đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa với các đảo thuộc quần đảo Trường Sa và những đảo
khác ở ngoài khơi miền Nam Trung bộ.
Nhiều tư liệu về hoạt động kinh doanh của VOC ở
châu Á cũng được lưu trữ nơi này, trong đó có những tư liệu liên quan đến Việt
Nam.
Ngoài Bushuis và Dutch East India Company Gentlemen
XVII, ở Amsterdam còn có một địa chỉ khác từng thuộc về VOC, cũng là nơi đang
lưu giữ những hiện vật liên quan đến biển đảo Việt Nam.
Đó là Bảo tàng Hàng hải, ở ngay bến cảng
Amsterdam, vốn là kho hàng của VOC. Chính quyền thành phố Amsterdam đã đầu tư 8
triệu euro để biến căn nhà kho ba tầng cũ kỹ này thành tòa bảo tàng hiện đại
giới thiệu lịch sử và thành tựu của ngành hàng hải Hà Lan.
Trong bảo tàng này trưng bày hàng trăm quả địa
cầu hàng trăm năm tuổi làm bằng nhiều chất liệu khác nhau. Phần lớn các quả địa
cầu đều có vẽ hình hai quần đảo Paracel và Spratly với những chú dẫn như trên
các bản đồ do người Hà Lan vẽ, thể hiện mối liên hệ khăng khít giữa hai quần
đảo này với lãnh thổ Việt Nam.
Các nhà hàng hải người
Hà Lan đã dong thuyền đi khám phá các vùng biển ở châu Á - Thái Bình Dương,
trong đó có biển Đông từ đầu thế kỷ XVI. Họ thiết lập sơ đồ tuyến hải hành
xuyên qua biển Đông, dừng chân trên các hòn đảo ở ngoài khơi Việt Nam, định
danh các quần đảo trên biển Đông vào những tấm bản đồ địa lý do chính họ vẽ.
Họ cũng để lại những tập nhật ký hải hành, những ghi chép miêu tả về đất
nước, biển đảo, con người Việt Nam trong các thế kỷ XVI-XIX. Đặc biệt, người
Hà Lan đã có trao đổi thương mại với Việt Nam từ rất sớm, thông qua Công ty
Đông Ấn Hà Lan (Vereenigde Oost-Indische Compagnie in Dutch - VOC), công ty
thương mại đường biển hùng mạnh nhất châu Âu, từng làm mưa làm gió trên các
vùng biển và thương cảng quốc tế vào các thế kỷ XVII-XVIII. VOC từng là đối
tác thương mại hàng đầu của chính quyền vua Lê - chúa Trịnh ở Đàng Ngoài lẫn
chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong thời kỳ đại thương mại của thế giới.
Chính vì thế, tư liệu về Việt Nam được lưu trữ trong các font tư liệu của VOC
cũng rất nhiều.
|
5- NHỮNG NGƯỜI BẠN BỒ ĐÀO NHA
TT - Trước khi lên
đường sang châu Âu, chúng tôi được nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu cho biết Bồ
Đào Nha là nơi lưu giữ nhiều bản đồ về Hoàng Sa và Trường Sa bậc nhất châu Âu.
Vì thế, chúng tôi kỳ vọng rất nhiều vào chuyến đi tìm “bằng chứng chủ quyền” ở
đất nước này.
Hai bản đồ cổ nhất về Paracel ở Văn khố quốc gia
Bồ Đào Nha
Người Bồ Đào Nha giao thương với Việt Nam từ thế kỷ XVI. Các nhà
địa lý Bồ Đào Nha đã vẽ nhiều bản đồ về vùng biển Đàng Trong và về quần đảo
Paracel/Pracel, còn các nhà hàng hải Bồ Đào Nha thì để lại nhiều ghi chép
quan trọng về hoạt động của họ ở Đàng Trong và trong vùng biển Hoàng Sa -
Trường Sa vào các thế kỷ XVI - XVII.
|
Do không có người quen ở Bồ Đào Nha nên chúng
tôi tìm kiếm sự trợ giúp từ bạn bè ở Pháp và Mỹ. Họ cho biết Thư viện quốc gia
Bồ Đào Nha và Văn khố quốc gia Bồ Đào Nha ở Lisbon là những nơi có nhiều tài
liệu liên quan đến Hoàng Sa - Trường Sa, đồng thời chỉ cho chúng tôi cách thức
liên hệ với những nơi này. Ngoài ra, nhờ những thông tin công trình Les
Portugais sur la côte du Vietnam et du Champa (Những người Bồ Đào Nha trên bờ
biển Việt Nam và Champa) của P.Y Manguin (do EFEO xuất bản tại Paris năm 1972),
chúng tôi đã xác lập một danh mục các bản đồ cần tìm để gửi cho những người có
trách nhiệm ở Văn khố quốc gia Bồ Đào Nha và Thư viện quốc gia Bồ Đào Nha.
Chúng tôi cũng gửi danh mục 102 ấn phẩm do
phương Tây xuất bản trong các thế kỷ XVI - XIX có liên quan đến Hoàng Sa -
Trường Sa mà chúng tôi đã thống kê được khi xây dựng “font tư liệu Hoàng Sa” để
nhờ họ tìm giúp các bản gốc.
Hai tuần trước khi lên đường, chúng tôi nhận
được email từ hai nơi này, thông báo là họ đã tìm được một số bản đồ và tư liệu
theo yêu cầu và sẵn sàng đón chúng tôi đến khảo cứu và sao chép.
Đón chúng tôi ở Văn khố quốc gia Bồ Đào Nha là
anh Rui Pies, quản thủ kho bản đồ. Anh cho tôi biết trong kho bản đồ của Văn
khố quốc gia Bồ Đào Nha có hai bản đồ liên quan đến Paracel. Đó là bản đồ không
tên do João da Lisboa vẽ năm 1560 và bản đồ Cabo Comorim, Japao, Moluco e Note
in Atlas nằm trong bộ bản đồ thế giới gồm 18 bức do Fernão Vaz Dourado vẽ năm
1571. Đây là hai bản đồ có thể hiện hình ảnh Paracel sớm nhất do người châu Âu
vẽ. Những bản đồ này cất giữ trong các kho riêng, được Rui Pires đưa về phòng
sao chụp để chúng tôi tiện khảo sát và đo đạc.
Đó là hai bản đồ gốc, màu sắc còn tươi mới, dù
đã được vẽ cách đây hàng trăm năm. Hình vẽ quần đảo Hoàng Sa trên hai bản đồ
này được thể hiện như một lưỡi dao dài và cong, điểm đầu ở phía bắc ghi là I.
de Pracel (Hoàng Sa), điểm cuối ở phía nam ghi là Pulo Sissi (Cù Lao Thu). Giữa
hai điểm đầu và cuối này còn có các cụm đảo được định danh rõ ràng như Pulo
Campello (Cù Lao Chàm), Pulo Catão (Cù Lao Ré), Pulo Cambi (Cù Lao Xanh)...
Vùng đất trong bờ song song với Pracel được ghi chú là Costa da Pracel. Cách
ghi danh này chứng tỏ từ thế kỷ XVI, các nhà hàng hải Bồ Đào Nha đã chỉ ra mối
liên hệ về mặt địa lý giữa vùng bờ biển Đàng Trong với các đảo Cù Lao Chàm, Cù
Lao Ré, Cù Lao Xanh... và quần đảo Hoàng Sa.
Sau khi chụp ảnh và đo đạc, tôi xin phép làm các
bản sao kỹ thuật số của hai tư liệu quý này. Rui Pires vui vẻ giúp tôi làm thủ tục
sao chép hai bản đồ này và chỉ thu một mức phí tượng trưng.
Bội thu tư liệu và bản đồ ở Thư viện quốc gia Bồ
Đào Nha
Đầu buổi chiều, chúng tôi đến Thư viện quốc gia
Bồ Đào Nha, cũng là nơi lưu trữ nhiều tư liệu và bản đồ liên quan đến chủ quyền
của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Đón chúng tôi tại tiền
sảnh thư viện là bà Maria Joaquina Feijão, trưởng kho bảo quản bản đồ cổ.
Phải đi qua ba lớp cửa có khóa điện tử, chúng
tôi mới đến được kho bản đồ. Những người bạn Bồ Đào Nha của thư viện này đã
mang đến cho chúng tôi một sự ngạc nhiên đầy xúc động: 20 bản đồ cổ và 12 tư
liệu thành văn xuất bản trong các thế kỷ XVI - XVIII đã được bày sẵn trong
phòng đọc đặc biệt chờ chúng tôi đến nghiên cứu. Những bản đồ này do các nhà
hàng hải và nhà địa lý nổi tiếng ở châu Âu như Van Langren, Jodocus Hondius,
Willem Janszoon Blaeu, Gerard Mercator, Van Lochem... vẽ.
Chúng tôi dành sự quan tâm nhiều nhất cho tấm
bản đồ do anh em Van Langren, người Hà Lan, vẽ vào năm 1595. Đây là bản đồ được
vẽ rất chi tiết, phong phú và toàn diện. Trên bản đồ này cũng có ghi dòng chữ
I. de Pracel để chỉ quần đảo Hoàng Sa và Costa da Pracel để chỉ vùng bờ biển
miền Trung Việt Nam. Nhiều địa danh khác ở trong đất liền và những hòn đảo ven
bờ biển Việt Nam cũng được ghi chú rất rõ ràng trên bản đồ này. Bản đồ của anh
em Van Langren đã được giới thiệu trong nhiều công trình nghiên cứu của các học
giả như Fournereau (1666), G.Maspéro (1929), P.Boudet và A.Masson (1931)... và
được nhiều nhà nghiên cứu ở Việt Nam trích dẫn, giới thiệu. Song đó chỉ là
những hình ảnh được sao chép nhiều lần, “mờ mờ ảo ảo” và khó kiểm chứng nguồn
gốc. Còn giờ đây, trước mắt chúng tôi là tấm bản đồ gốc 418 năm tuổi đang trải
rộng, với những nếp gấp như vẫn in hằn dấu ấn thời gian.
Trong số tư liệu thành văn có những cuốn sách
rất quý viết về địa dư, địa lý, con người, phong tục Việt Nam trong các thế kỷ
XVI - XVIII như: cuốn Relatione della bouua missione delli PP. della Compagnia
di Giesu, al regno della Cocincina của Cristoforo Borri, xuất bản ở Roma năm
1631; cuốn Delle missioni de’ padri della Compagnia di Giesu nella Provincia
del Giappone, e particolarmente in quella di Tumkino của Givanni Filippo de
Marini, xuất bản ở Roma năm 1663; cuốn Noticias summarias das perseguições da
missam de Cochinchina, principiada and continuada plos Padres da Compania de
Jesu của Manuel Ferreira, xuất bản ở Lisbon năm 1700; cuốn Flora Cochinchinese:
sistens plantas in regno cochichina nascentes của João de Loureiro, xuất bản ở
Lisbon năm 1790; cuốn A voyage to Cochinchina in the years 1792 and 1793 của
John Barrow, xuất bản tại London năm 1806...
Đặc biệt, thư viện này đang lưu giữ bản chép tay
một cuốn từ điển đối chiếu các từ dùng trong nghi lễ bằng ba thứ ngôn ngữ: quốc
ngữ - Nôm - Latin, nhan đề Ritual em Latin e Vietnamita, trong đó có những từ
vựng đã hoàn toàn biến mất trong tiếng Việt hiện nay. Đây là lần đầu tiên tôi
được tiếp cận một cuốn từ điển “chuyên ngành” độc đáo như thế này.
Những người Bồ Đào Nha nơi đây rất tốt bụng. Họ
cho phép chúng tôi khảo sát, đo đạc, chụp ảnh và làm bản sao tất cả những bản
đồ và tư liệu lịch sử quý giá này vì một lý do rất cao cả: “Chúng tôi muốn giúp
các bạn những tư liệu giá trị và xác thực để các bạn có thể bảo vệ chủ quyền
quốc gia của mình”. Quả là một hành động hào hiệp và đầy nghĩa cử.
Chia tay những người bạn mới quen, tôi thầm ước
ao: “Giá mà nơi nào cũng may mắn gặp được những người bạn nghĩa hiệp như ở Bồ
Đào Nha thì hành trình tìm kiếm tư liệu chủ quyền biển đảo của chúng tôi sẽ bớt
đi nhọc nhằn và đạt hiệu quả biết bao”.
6- TƯ LIỆU HOÀNG SA TRONG TU VIỆN Ở
TORINO
TT - Ngày 16-5-2010,
báo Tuổi Trẻ Cuối Tuần số
19 có in bài viết “Đi tìm Hoàng Sa trong... tu viện cổ Ý” của Lê Đức Dục, kể về
một Việt kiều ở Ý phát hiện một cuốn sách cổ có viết về Hoàng Sa trong một tu
viện ở thành phố Torino.
Đây là thông tin đầu tiên chúng tôi có được về tư liệu
Hoàng Sa ở Ý. Về sau, trong quá trình thực hiện “font tư liệu về chủ quyền của
Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa”, chúng tôi cũng thu thập được 11 tư liệu
liên quan viết bằng tiếng Ý.
Tuy nhiên, đó chỉ là những bản e-file, còn các tư liệu gốc
đang lưu trữ trong các thư viện ở Ý và châu Âu. Do vậy mà ước nguyện đi đến
nước Ý để “tận mục sở thị” các tư liệu này luôn là niềm mơ ước của chúng tôi.
Và điều đó đã trở thành hiện thực vào tháng 9-2013...
Bà lãnh sự người Ý trong tòa Lãnh sự Việt
Nam
Chiều 26-9-2013, sau mấy ngày tìm kiếm tư liệu ở Rome, nhóm
nghiên cứu chúng tôi “bắt” tàu tốc hành đi Torino. Thành phố này là thủ phủ của
vùng Piedmont ở miền bắc nước Ý và là quê hương của Hãng xe hơi Fiat nổi tiếng.
Trước khi đến Ý, tôi đã liên lạc nhiều lần với bà Sandra
Scagliotti - lãnh sự danh dự của Lãnh sự quán Việt Nam tại Torino - để tìm kiếm
sự giúp đỡ. Khi tôi hỏi về tu viện Santa Maria al Monte, nơi đang lưu giữ một
cuốn sách cổ có viết về Hoàng Sa của Việt Nam, bà Sandra cho biết tu viện ấy
nằm trên một ngọn núi ở ngoại ô thành phố Torino. Bà viết: “Tôi có biết cuốn
sách ấy và cũng quen biết ông Trần Doãn Trang, người đã phát hiện cuốn sách này
và kể về nó trên báo chí Việt Nam”. Rồi bà gửi cho tôi số điện thoại và địa chỉ
email của ông Trang để tôi liên lạc. Tuy nhiên, vào thời điểm chúng tôi đến
Torino thì ông Trần Doãn Trang bận việc riêng nên không thể đưa đoàn làm phim
đến tu viện Santa Maria al Monte.
Đến Torino vào lúc chiều muộn, tôi gọi cho bà Sandra. Bà
hẹn sẽ đón đoàn vào lúc 9g ngày 27-9-2013 tại Lãnh sự quán và sẽ bố trí người
đưa chúng tôi đến Monte dei Cappuccini, nơi tu viện Santa Maria al Monte tọa
lạc. Khi chúng tôi đến tòa lãnh sự quán, Sandra đón từ ngoài cửa. Trên ngực bà
lấp lánh tấm Huân chương Hữu nghị do Nhà nước Việt Nam trao tặng. “Xin chào
những người bạn Việt Nam. Tôi là Sandra Scagliotti, lãnh sự danh dự của Lãnh sự
quán Việt Nam ở Torino” - bà Sandra chào chúng tôi bằng tiếng Việt.
TS Trần Đức Anh Sơn trao đổi với nữ Lãnh sự
người Ý Sandra Scagliotti
Ảnh:
P.X.N
Tuy chỉ là lãnh sự danh dự nhưng bà Sandra Scagliotty làm
việc như là một lãnh sự thực thụ, điều hành mọi hoạt động của Lãnh sự quán Việt
Nam ở Torino, kể cả việc làm thủ tục cấp visa vào Việt Nam cho những người nộp
đơn ở Torino (ngoại trừ việc ký phê chuẩn visa là do đại sứ Việt Nam ở Rome
thực hiện).
Sau khi mời trà, bà Sandra nói: “Bây giờ các bạn đến tu
viện Santa Maria al Monte để tìm tư liệu ngay trong sáng nay. Tôi đã liên hệ
với tu viện trưởng để nhờ tìm kiếm tư liệu theo yêu cầu của các bạn. Vanni,
nhân viên lãnh sự quán, và Hạnh, cộng tác viên của lãnh sự quán, sẽ đi cùng các
bạn để hỗ trợ. Chúng ta sẽ gặp lại nhau ở đây vào buổi chiều”.
Bà Sandra còn chuẩn bị sẵn những tài liệu về mối quan hệ
giữa Ý với Việt Nam trong lịch sử và những tư liệu về vấn đề chủ quyền của Việt
Nam đối với Hoàng Sa - Trường Sa do người Ý biên soạn để chúng tôi tham khảo.
Đế chế An Nam và Hoàng Sa trong cuốn sách
của Adriano Balbi
Tu viện Santa Maria al Monte ở ngoại ô Torino. Con đường
dẫn lên tu viện nhỏ và dốc nhưng cảnh quan rất đẹp. Mới đầu thu nhưng cây hai
bên đường đã lác đác lá vàng. Cuối con đường hiện ra một ngôi nhà thờ xinh xắn
với cánh cửa gỗ to nặng, áp lưng vào bức tường thâm kín của tu viện. Vanni nói
với chúng tôi: “Nơi đây có hai thư viện, một do tu viện Santa Maria al Monte
quản lý, một do cộng đồng dân cư ở Cappuccini quản lý. Cuốn sách các anh cần
tìm nằm trong thư viện của tu viện”.
Tôi giật mạnh chiếc vòng sắt treo trước cửa tu viện. Một
tiếng “keng” vang lên. Chừng vài phút sau, một vị tu sĩ trẻ xuất hiện. Vanni
nói vài câu với vị tu sĩ. Cánh cửa được mở ra đưa chúng tôi đi vào một hành
lang dài và hẹp, có các hàng hiên làm bằng đá cẩm thạch và những ô cửa hình
vòng cung.
Vị tu sĩ trẻ mời chúng tôi vào nhà khách, mời ăn bánh ngọt
do tu viện tự làm và dùng trà do tu viện tự sao, rồi đi báo với bề trên. Khoảng
15 phút sau, tu viện trưởng và nữ thủ thư của tu viện bước vào. Họ cho biết đã
nhận được thông tin từ bà Sandra về lý do và mục đích của cuộc viếng thăm này.
“Cuốn sách quý vị cần đã sẵn sàng trong phòng đọc, nhưng do nơi ấy có nhiều
người đang đọc sách và phòng đọc lại nhỏ nên chỉ có hai người được vào đó để
nghiên cứu và chụp ảnh” - cô thủ thư nói. Tôi quay sang tu viện trưởng, giải
thích với ông rằng phải có bốn người vào đó mới đủ người để tra cứu, ghi chép
và chụp ảnh. Chần chừ một lúc, tu viện trưởng đồng ý và dặn thêm: “Xin quý vị
tuyệt đối giữ yên lặng”.
Đi qua hai lớp cửa, hai lần rẽ trái và một lần rẽ phải,
chúng tôi mới đến được nơi để cuốn sách. Đó là cuốn Compendio di Geografia (Địa
lý thế giới) của nhà địa lý học nổi tiếng người Ý Adriano Balbi. Cuốn sách này
được viết bằng tiếng Ý, xuất bản lần đầu ở Livorno năm 1824, tái bản ở Paris
năm 1838 (tiếng Pháp), ở Persth năm 1842 (tiếng Đức), London năm 1845 (tiếng
Anh); tái bản có bổ sung ở Livorno năm 1850 (tiếng Ý) và Milano năm 1865 (tiếng
Ý). Cuốn sách lưu trữ nơi đây là bản in năm 1850 ở Livorno. Cả nước Ý chỉ còn
giữ được vài bản in cổ của sách này.
Tôi nhanh chóng lật đến các trang 437-438, nơi Adriano
Balbi đã dành một trang rưỡi để viết về vị trí địa lý, địa dư, diện tích và dân
số Việt Nam vào thế kỷ XVIII, mà Balbi gọi là “l’impero di An-nam” (đế chế An
Nam). Sau khi cung cấp các thông tin tổng quát về Việt Nam, Balbi viết:
“Appartengono pure a quest impero l’ Arcipenlago di Paracels, il gruppo dei
Pirati, ed il gruppo di Pulo Condor” (Thuộc về đế chế này còn có quần đảo Hoàng
Sa, quần đảo Hải Tặc và quần đảo Côn Sơn).
Adriano còn dành cả trang sách bên dưới để miêu tả đế chế
An Nam, nói rõ đây là một nhà nước độc lập, giáp với China (Trung Quốc) ở phía
bắc, với Siam (Thái Lan) ở phía tây, có những dòng sông chính như sông Mai-kong
(Mekong), sông Donai (Đồng Nai), sông Sang-koi (Sài Gòn?)...; có dân số khoảng
12 triệu người và mật độ dân cư trung bình 57 người trên một dặm vuông...
Vậy là Adriano Balbi đã xác nhận Paracels (quần đảo Hoàng
Sa) thuộc về Việt Nam trong một cuốn sách có tựa đề Địa lý thế giới, được xuất
bản từ đầu thế kỷ XIX và tái bản nhiều lần bằng các thứ tiếng Pháp, Anh, Đức
trong suốt mấy chục năm sau đó. Một thực tế được một nhà địa lý học nổi tiếng
nhất châu Âu công nhận cách đây gần 200 năm và được cả châu Âu thừa nhận như
một sự thật hiển nhiên.
Vĩ thanh
Sau bảy tháng “lang thang” qua chín quốc gia, chúng tôi đã
tiếp cận và sao chụp khoảng 30 tư liệu thành văn và hơn 50 bản đồ các loại. Tất
cả đều là những bằng chứng xác thực, góp phần chứng minh Việt Nam đã có quá
trình khai phá, xác lập và thực thi chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa từ hơn 400 năm qua.
Chúng tôi đã tiếp xúc, tham vấn nhiều học giả quốc tế về
giá trị của các bằng chứng lịch sử về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần
đảo Hoàng Sa và Trường Sa, họ đều xác nhận Việt Nam có những chứng cứ lịch sử
rõ ràng và xác thực về chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Tuy nhiên, họ cũng cho rằng những chứng cứ này chỉ là một trong những tài liệu
có giá trị tham khảo khi giải quyết tranh chấp; và để bảo vệ được chủ quyền quốc
gia, Việt Nam cần áp dụng nhiều biện pháp khác, trong đó việc nhờ cậy các tòa
án quốc tế là một việc “chẳng đặng đừng” và trước sau gì điều này cũng sẽ xảy
đến.
------------------------------------
Nguồn:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét