NGÔ THẾ
VINH VIẾT VÒNG ĐAI XANH
GIỮA NÚI RỪNG
BẤT AN
Phan Tấn Hải
Giới thiệu của HNG
- Đây là một cuốn sách mà tác giả mượn hình thức tiểu thuyết để nêu lên một vấn
đề rất lớn, nhằm lý giải vì sao người Thượng rủ nhau theo Đạo Tin Lành và xem đạo
này như căn cước tín ngưỡng của sắc tộc Rhadé. Hiện tượng tiếp biến văn hóa
(acculturation) một chiều có tính áp đặt (forced) nầy ít người Kinh quan tâm và
nghiên cứu. Chế độ Ngô Đình Diệm đã thực hiện kế hoạch đẩy các sắc tộc Thượng
vào một vị trí bên lề, còn các Mục sư Mỹ thì vào phát phẩm vật cứu trợ để truyền
giáo. Quân đội Mỹ đã dựng lên 60 căn cứ Lực Lượng Đặc Biệt ở vùng cao nguyên,
huấn luyện dân quân Thượng, làm hàng rào ngăn Việt Cộng. Họ cũng thả Biệt Kích
Mỹ dọc biên giới Miến Điện để truyền giáo và xây dựng các cứ điểm tạo nên “Vòng
Đai Xanh” để bao vây Trung Quốc. Tác giả Ngô Thế Vinh là Y Sĩ Trưởng LLĐB. Ông được
trao Giải Văn Toàn Quốc năm 1970 nhờ
cuốn Vòng Đai Xanh này (nhưng lại bị
bị truy tố ra tòa án Sài Gòn năm 1971 vì bài viết Mặt
Trận ở Sài Gòn đăng trên tạp chí Trình bày số 34), nên đã nhìn khá thấu đáo
những chuyện bí ẩn, kể cả chuyện chính vị Mục sư giúp người Thượng đã ra yêu
sách ly khai tự trị khỏi người Kinh để lập quốc riêng.
Chúng tôi
xin đăng lại bài điểm sách nầy của nhà văn Phan Tấn Hải, vốn đã được phổ
biến trên Việt Báo Online ngày 8/2/2018.
- HNG
Nhà văn Ngô Thế Vinh đã viết cuốn tiểu
thuyết Vòng Đai Xanh bằng tấm lòng ưu
tư với dân tộc. Trên các trang giấy, chúng ta đọc được nỗi lo của ông bên cạnh
những âm vang cồng chiêng của các sắc dân Thượng, xen lẫn gần xa là tiếng súng
giao chiến giữa AK-47 và M-16.
Nơi đó, hiện lên trong các dòng chữ
cũng là nỗi lo của giới trí thức Sài Gòn (điển hình với nhân vật chính là họa
sĩ tên Triết, xưng tôi) khi nhìn thấy 60 trại lính Lực Lượng Đặc Biệt Hoa Kỳ
(LLĐB Hoa Kỳ) trên vùng biên giới cao nguyên Việt Nam có thể tương lai sẽ trở
thành một cõi quốc gia tân lập của người Thượng, một đất nước mới manh nha cho
các sắc dân thiểu số vùng cao có tên gợi ý là Đông Sơn và viễn ảnh một cuộc chiến
mới sẽ bùng nổ giữa dân tộc Kinh và các sắc tộc Thượng – nơi đó, ngòi nổ sẽ bị
kích hỏa, hoặc là do chính người Mỹ hay do chính Cộng Sản Bắc Việt gây ra, hay
do cả hai cùng bật lên.
Trong tiểu thuyết Vòng Đai Xanh, độc giả có thể thấy phần
hư cấu gắn liền với sự thực lịch sử. Nghĩa là, có thể đọc như một cuốn sách
biên khảo về Cuộc Nội Chiến Quốc-Cộng trên vùng cao nguyên, nơi đó phía Việt
Nam Cộng Hòa (VNCH) được lính LLĐB Hoa Kỳ hỗ trợ, và nhiều khi phía Mỹ nắm phần
chủ lực khi trực tiếp huấn luyện dân quân người Thượng.
Chúng ta cũng có thể đoán rằng nhà
sư Pháp Viên có lẽ là Thầy Thích Trí Quang (?),
và tương tự, có thể đoán nhà sư Giác Nghiệp ở Phương Bối Am là một vị nổi
tiếng khác. Một nhân vật gay cấn như điện ảnh còn là vị Mục sư truyền giáo
(cũng là bác sĩ) Denman, người bị phía CSVN nghi ngờ là bàn tay CIA kích động
tư tưởng người Thượng ly khai để lập quốc. Trong truyện, có lẽ tác giả Ngô Thế
Vinh hiện ra như một tổng hợp của nhân vật xưng tôi (tức họa sĩ Triết, cũng là
phóng viên điều tra về cuộc chiến ở cao nguyên VN) và một nhà báo tài tử sinh
viên Đại Học Y Khoa và rồi trở thành Y Sĩ Trưởng một đơn vị LLĐB. Ông Giáo sư
Hoàng Thái Trung trong truyện hẳn là một vị giáo sư tên Trung – cũng nên ghi nhận
rằng thời cuối thập niên 1960s, có 2 vị giáo sư tên Trung (một vị họ Lý, một vị
họ Nguyễn) dạy ở một số đại học Sài Gòn, đều yêu nước nồng nhiệt nhưng lại cũng
thiên tả mỗi người một kiểu riêng… Có thể GS Hoàng Thái Trung là ám chỉ một vị,
hay tổng hợp từ hai giáo sư đó, hay chỉ hư cấu thêm từ một vị. Nghĩa là, đối với độc giả từng sống dưới chế
độ VNCH trong thời 1960s, 1970s, không khí chính trị của Vòng Đai Xanh hiện lên rất quen thuộc. Lãng đãng, mơ hồ, như thật,
như hư cấu…
Có hai cách để độc giả tiếp cận cuốn
Vòng Đai Xanh. Hoặc đọc từ trang đầu
tới trang cuối. Hoặc đọc các bài giới thiệu phía sau trước, rồi mới đọc truyện
sau. Đối với nhiều độc giả, có lẽ nên đọc phần sau trước, để thấy bối cảnh truyện
này ra đời, dư luận và ảnh hưởng.
Một điểm cực kỳ quan trọng trong
truyện là hiện tượng rất nhiều người Thượng căm thù người Kinh. Người Tù Trưởng
Rhadé qua lời kể của Mục sư Denman hiện ra như sau:
“Sáng nay tôi tới thăm một buôn Rhadé cách
đây chừng tám cây số, tình cờ tôi phải chứng kiến một cuộc mua bán giằng co giữa
một người Mỹ và viên tù trưởng. Viên Đại úy LLĐB thì nài nỉ mua cho được ít thớt
voi để vận tải tiếp tế cho mấy trại tân lập trong rừng rú, thương lượng giá cả
mãi cũng chẳng được, tức mình viên Đại úy phải hằn học hét lên: - Sao ông không
chịu giúp chúng tôi diệt hết bọn cộng sản, thì đằng nào tụi nó cũng là người Việt
mà ông thì muốn giết bọn họ có phải vậy không? ... Và kết quả thật kỳ lạ không
ngờ, các anh có biết sao không, chỉ với một giá rẻ mạt, viên Đại úy có ngay số
thớt voi cần thiết.” (Vòng Đai Xanh, trang 25)
Tại sao người Thượng không ưa người
Kinh, dù là người Kinh VNCH hay người Kinh CSVN?
Mục sư bác sĩ Denman giải thích:
“Theo tôi trên thực tế vẫn có mối cừu hận
thường xuyên giữa đám dân miền núi và số người Việt ở đồng bằng, tất cả bắt nguồn
từ một mặc cảm kỳ thị và khinh bỉ; mối tương quan Kinh Thượng hết sức suy đốn
do bởi những đối xử tệ hại của đám người Kinh với một thiểu số mà họ khinh miệt
quen gọi là Mọi. Thực sự cũng có những người Thượng học thức, họ vẫn chẳng được
tham dự chánh phủ, họ không được hưởng thêm một quyền lợi gì khi làm một công
dân Việt Nam. Đôi lúc họ lại bị ném lên xe như những con vật, chở về thành phố
để đón rước một số ông lớn tới thăm họ. Mỗi lần như vậy là họ phải giết trâu ăn
thề làm lễ rửa chân đeo vòng để tỏ sự trung thành và tình thân hữu đối với quan
khách. Sau đó họ lại bị ném trả vào rừng núi, tiếp tục cuộc sống đói khát thiếu
thốn…
…Theo lịch sử truyền kỳ thì cả miền Trung và
cao nguyên xưa kia là của người Thượng với kinh đô ở gần bờ biển phía đông, có
lẽ là tỉnh Nha Trang hiện giờ. Những người già cả còn sống sót cũng kể lại rằng
quê hương ông cha họ trước kia cũng ở phía mặt trời mọc, cho đến vị vua cuối
cùng của họ vì say mê cưới một nàng công chúa người Việt ở phương Bắc, và chính
nàng công chúa này đã âm mưu hãm hại nhà vua. Kể từ đấy họ hoàn toàn bơ vơ
không ai hướng dẫn và bị người Kinh tàn ác xua đuổi họ vào mãi tận rừng sâu sống
khổ cực cho đến ngày nay.” (trang 25, 26)
Nơi phần Phụ Lục, trong bài “Từ Vòng
Đai Xanh 1970 tới Người Thượng Đôi Bờ 2017,” nhà văn Ngô Thế Vinh giải thích cội
nguồn căm thù đó:
“Quy chế Hoàng Triều Cương Thổ riêng biệt
dành cho người Thượng có từ thời vua Bảo Đại, đã bị ông Diệm hủy bỏ (từ tháng
3/1955). Có nghĩa là không còn chính sách đãi ngộ và tôn trọng quyền lợi đặc biệt
của những người thiểu số. Với chính sách Dinh điền, hàng chục ngàn người dân
công giáo di cư từ miền Bắc đã được đưa lên Cao nguyên định cư, xâm phạm cả những
vùng đất đai màu mỡ đã từng là sở hữu của người Thượng qua nhiều thế hệ. Cộng
thêm với vô số những lỗi lầm khác của chánh quyền thời bấy giờ, như ra lệnh
đóng các tòa án phong tục Thượng, ngăn cấm các thổ ngữ và hạn chế số người Thượng
có khả năng và có học tham gia vào các cơ cấu hành chánh. Thái độ bất mãn và
không hợp tác của người Thượng và cả chống đối nữa là điều rất dễ hiểu.”(trang
220-221)
Tuy nhiên, trong truyện cho thấy,
người Thượng phân biệt minh bạch người Kinh VNCH và người Kinh CSVN… và người Cộng
sản được người Thượng so sánh như cọp dữ.
Trong truyện, tác giả kể rằng:
"...có hơn sáu trăm đồng bào Thượng ở Dakto bị
Việt cộng cưỡng bách đi dân công và sắp bị lùa qua bên kia biên giới chậm nhất
là trong vòng ba ngày..." (trang 58)
Và một người Thượng trốn được, băng
rừng tới xin quân lực VNCH tới cứu, trích:
"Khi được hỏi về cảm tình của dân chúng đối với
cộng sản, gã bảo:
-Nói đến Việt cộng là chúng tôi hết hồn vía,
dân làng vẫn thường gọi chúng là chim Dụng tức là con dơi, còn nói về tàn bạo
thì chúng tôi sợ họ như cọp dữ. Họ bắt đồng bào chúng tôi đi dân công tải đạn,
chúng lại còn thâu thuế cướp bóc gạo và gia súc của dân làng. Nếu chúng tôi có
ý định bỏ đi thì họ dọa bắn giết cả làng, không ai có thể đi xa khỏi vùng quá mấy
cây số." (trang 58)
Nghĩa là, dưới mắt đa số dân Thượng,
chính phủ VNCH vẫn có chính nghĩa hơn xa
so với quân CSVN.
Giữa khói lửa ngút trời như thế,
hình ảnh Nguyện hiện ra trong truyện rất mực dịu dàng, rất mực lãng mạn. Nhân vật
nữ trong truyện viết thời cuối thập niên (Ngô Thế Vinh viết xong là 1969) lại
có lối sống rất mực tha thiết nữ quyền.
Nhân vật tôi (họa sĩ Triết) yêu
thương cô Nguyện, một nữ tùy viên văn hóa tại Bộ Ngoại Giao VNCH, và từng nghĩ
là sẽ cưới cô.
Trong khi đó, Nguyện quý trọng tài
năng họa sĩ Triết:
"...Riêng bức Mèo Đen Trên Thảm Hồng do
một người đàn bà tên Như Nguyện hỏi mua..." (trang 21)
Nguyện rất mực lãng mạn, dưới ngòi
bút Ngô Thế Vinh:
"...Tôi nghĩ tới Nguyện, dòng sông Hương và
khung cảnh sống của những ngày sắp tới. Người đàn bà trụy lạc nhưng không thể đồng
hóa với người khác; giữa nàng và đời sống vẫn có một bức tường ngăn cách. Tôi
cô đơn khi xa nàng nhưng đồng thời sự gần gũi cuồng nhiệt của dục vọng chính là
những phút run rẩy hấp hối của hạnh phúc. Sự cô đơn thật khủng khiếp khi thân
thể bị lạm dụng cho mục đích khám phá cảm giác. Tôi hoàn toàn mất Nguyện ở những
giây phút giẫy giụa đó."(trang 35-36)
Có lúc chàng nhớ Nguyện rất mực thiết
tha, và nghĩ tới rời bỏ cao nguyên để cùng nàng về xứ Huế:
"...tôi chợt nghĩ và nhớ tới Nguyện tha
thiết. Phải chi Davis là nàng, tôi sẽ vui sướng để nhận lời mời của mấy vị chủ
làng buổi tối. Nguyện cũng sẽ tập uống rượu cần, tôi sẽ chỉ dẫn cho nàng cách
nhận một ống triêng bằng tay phải, bởi vì tôi nhớ Nguyện có thói quen dùng bàn
tay trái mà người Thượng thì lại không mấy quý bàn tay trái, xử dụng nó được
coi như dấu hiệu khiêu khích và khinh bỉ. Cái không biết và vô tình của nàng có
thể làm suy giảm mối giao hảo thân hữu giữa chủ và khách. Nhưng tôi hiểu rằng
Nguyện không thể nào chọn quê hương là nơi đây và để có được tình yêu tôi và
Nguyện, một trong hai người phải hy sinh cái thế giới mộng tưởng của mình. Và dẫu
sao, tôi cũng đã có một quyết định dứt khoát bỏ nghề báo và ra Huế." (trang
47-48)
Trong khi Nguyện có sức lôi cuốn
chàng như một loài chim lạ, nàng vẫn gặp rất nhiều tai tiếng:
"....Tôi cũng gặp Như Nguyện, người đàn bà mua
tranh tôi trong vai trò tùy viên văn hóa của sứ quán và tôi cũng không thể nghĩ
rằng sẽ có những ràng buộc định mệnh giữa tôi và nàng sau này. Thực sự cho đến
bây giờ tôi không biết gì hơn về người đàn bà ngoài cái hiện tại của một cuộc sống
phóng thả và rất nhiều tai tiếng. Nguyện đối với tôi có một sức hấp dẫn kỳ lạ của
một loài chim bay rất cao để có một tiếng hót hay. Có lần từ Tokyo, Nguyện viết
thư cho tôi, thư khá dài không đề cập tới một chuyện gì rõ rệt nhưng chứng tỏ
tâm hồn nàng đang có những dao động. Nguyện bảo, nàng như một con chim nhỏ đi
trốn tuyết và rất cô đơn. Phải chi Nguyện được anh giam hãm như anh đã từng
giam hãm con mèo đen trên cái ấm áp của một thảm hồng." (trang 53)
Đó là một mối tình đẹp, hiện ra cực
kỳ thơ mộng trong một không khí chiến tranh gay gắt ở cao nguyên... Tất cả hiển
lộ qua bút pháp tiểu thuyết của Ngô Thế Vinh với hơi văn trầm tĩnh, từ tốn, thoảng
hương rượu cần miền núi và ngây ngất hương tình Vỹ Dạ.
● Phần Kết Từ do Thế Uyên viết năm 1970, giải thích về
hoàn cảnh truyện Vòng Đai Xanh ra đời,
gợi ý về các Trung đoàn nông tác VNCH xây dựng mô hình Kibbutzim kiểu người Do
Thái có thể giúp người Thượng sống đời định cư và chống Cộng. Nơi đó, tuổi trẻ
Kinh Thượng một nhà sẽ gìn giữ núi rừng cao nguyên, đẩy lùi làn sóng Phương Bắc.
● Trong phần Phụ Lục, bài “Bách
Khoa Đàm Thoại Với Ngô Thế Vinh: Từ Vòng Đai Xanh đến Mặt Trận ở Sài Gòn”
sẽ giúp độc giả hiểu về tình hình, vì sao Ngô Thế Vinh với Vòng Đai Xanh được giải thưởng bộ môn Văn trong Giải Văn Học Nghệ
Thuật Toàn Quốc 1971 trước Tết, thì sau Tết lại nhận trát tòa gọi ra tòa về bài
“Mặt
Trận ở Sài Gòn”…
Trong Phụ Lục còn có thư của học giả
Hoàng Xuân Hãn nêu về vấn đề Kinh-Thượng…
Nhưng nói đầy đủ chi tiết, nói lên
nan đề nhức nhối Kinh-Thượng là nhà văn Nhật Tiến qua bài viết năm 2002 “Mở
Lại Cuốn Vòng Đai Xanh của Nhà Văn Ngô Thế Vinh” (trang 245-253) mô tả
số phận đau thương của người Thượng và nhu cầu giải quyết tận gốc cho xong vết
thương của dân tộc để chung sức ngăn cản Trung Quốc ở cả Biển Đông và phía
Đông.
Nguyễn Quốc Trụ có bài viết “Đỉnh
Cồn, Vòng Đai Xanh, Ngô Thế Vinh, Và Tôi” (trang 255-258) kể kỷ niệm thời
viết Ngô Thế Vinh trong ký túc xá sinh viên.
Phần Phụ Lục cũng có trích một số điểm
sách đối với ấn bản tiếng Anh (The Green Belt, NXB Ivy House, 2004)) của Vòng Đai Xanh từ GS Trần Ngọc Ninh, sử
gia Gerald C. Hickey, nhà nghiên cứu sắc tộc học Oscar Salemink, nhà hoạt động
nhân quyền José Quiroga, GS Nguyễn Văn Tuấn, các nhà văn Phan Nhật Nam, Nguyễn
Thuyết Phong, Nguyễn Quỳnh, Mặc Đỗ, Nguyễn Sao Mai, Ánh Nguyệt, Hoàng Mai Đạt.
● Tiểu sử tác
giả sơ lược như sau.
Ngô Thế Vinh tốt nghiệp Đại học Y
khoa Sài Gòn 1968. Trong ban biên tập, nguyên tổng thư ký rồi chủ bút báo sinh
viên Tình Thương truờng Y khoa Sài
Gòn từ 1963 tới khi báo đình bản 1967. Nguyên y sĩ Liên Đoàn 81 Biệt Cách Dù.
Tu nghiệp ngành Y khoa Phục hồi tại Letterman General Hospital San Francisco.
Trở về Việt Nam, làm việc tại trường Quân Y.
Sau 1975, tù ba năm qua các trại cải
tạo Suối Máu, Trảng Lớn, Phước Long, Bù Gia Mập… Ra trại, về Sài Gòn, một thời
gian sau trở lại làm việc tại Trung Tâm Phục Hồi Bà Huyện Thanh Quan và trường
Vật Lý Trị Liệu Sài Gòn.
Tới Mỹ tám năm sau 1983, mất thêm 5
năm để trở lại ngành y: thời gian đầu làm volunteer tại các bệnh viện, rồi
clinical fellow Đại học USC trước khi trở lại làm bác sĩ nội trú rồi thường trú
các bệnh Đại học SUNY Downstate Brooklyn New York. Tốt nghiệp ngành Nội khoa
American Board of Internal Medicine và về làm việc tại một bệnh viện miền nam
California.
● Tác phẩm Vòng
Đai Xanh ấn bản Việt ngữ trải qua nhiều lần in: NXB Thái Độ năm 1970, NXB
Văn Nghệ 1987, và bây giờ do Văn Học Press ấn hành năm 2018.
NXB Văn Học Press do nhà thơ Trịnh Y
Thư thực hiện, với giải thích:
“-- Mô hình thực hiện
xuất bản và phát hành: Amazon…
-- Xuất bản và tái bản
những tác phẩm thơ, văn, dịch thuật, biên khảo (văn học, lịch sử, chính trị…)
giá trị của các tác giả khắp nơi trong cộng đồng người Việt tự do dưới dạng
sách in hoặc eBook hoặc cả hai....
-- Cộng tác với ban chủ
biên các trang mạng văn chương để thực hiện những tuyển tập thơ văn hoặc biên
khảo do các chủ biên tuyển chọn từ diễn đàn của mình.
-- Thực hiện những tuyển
tập thơ, văn hoặc biên khảo lấy ra từ các số VHNT và Văn Học cũ từ số đầu tiên
xuất bản năm 1978 cho đến khi tờ tạp chí đình bản."
Các quan tâm về tác phẩm, có thể
liên lạc ở: trinhythu2000@yahoo.com
