NĂM 1960
ĐỐI VỚI ĐỆ-NHẤT CỘNG-HOÀ
Lê Xuân Nhuận
Nhìn lại chế-độ Đệ-Nhất
Cộng-Hoà cuả cố Tổng-Thống Ngô Đình Diệm, ta thấy có sự khác-biệt rõ-ràng giữa hai thời-kỳ, trước và sau năm 1960.
Đúng ra thì có thể có sự
thay-đổi mặt này mặt nọ trước năm ấy hoặc sau năm ấy, nhưng nói chung thì năm 1960 là
năm đánh dấu rõ nét nhất sự thoái-trào, xuống dốc quá mức cuả chế-độ Diệm.
Sau đây là một vài
(trong nhiều) dấu chỉ liên-quan.
* * *
KẾ HOẠCH 5 NĂM
Chính-phủ Liên-Bang Hoa-Kỳ giao
cho Bang Michigan đảm-trách hầu hết mọi việc trong mối hợp-tác Mỹ-Việt (chính-trị,
quân-sự, kinh-tế, văn-hoá, xã-hội...), thể-hiện qua các lãnh-vực của ngành
ngoại-viện (tổ-chức, huấn-luyện, xây-dựng, tái-thiết, trang-bị, tài-trợ...),
cụ-thể là để thành-lập một bộ máy hành-chánh lành-mạnh và hữu-hiệu và
một quân-lực thống-nhất và hùng-mạnh, mục-đích là nhằm ngăn-chận đà tiến
của cộng-sản từ phương Bắc cũng như thành-lập và phát-triển một nước
Cộng-Hoà gương-mẫu tại Miền Nam Việt-Nam.
Cơ-quan đại-diện cuả Bang Michigan mang
tên là Phái-Bộ MSU (Michigan State University).
MSU yểm-trợ cho “Kế-Hoạch 5 Năm” đầu tiên cuả chính-phủ Ngô Đình Diệm.
Năm 1960 là năm đúc-kết
kết-quả 5 năm đầu tiên, để rút-tỉa ưu-khuyết-điểm dọn đường cho “Kế-Hoạch 5 Năm” tiếp theo.
Chính-sách cuả chính-phủ Hoa-Kỳ đối
với chính-phủ Ngô Đình Diệm tốt xấu thế nào phần lớn là tuỳ vào
kết-quả cuả “Kế-Hoạch 5 Năm” đầu tiên, tức là vào năm 1960.
TÌNH-TÌNH VIỆT-NAM
Gần đến thời-điểm 1960:
■ Về phía cộng-sản:
- Ban Chấp-Hành Trung-Ương Đảng
Lao-Động Việt-Nam (Cộng-Sản) mở đại-hội lần thứ 15, họp từ tháng 1,
đến ngày 13/5/1959 và ra Nghị-Quyết số 15 thống-nhất đất nước (xâm-lăng
Miền Nam) bằng vũ-lực. Tức là từ 1954 đến nay cộng-sản chưa
thật-sự “đánh” Miền Nam, nên Miền Nam mới có
được một thời-kỳ tạm yên. Tổng-Thống Diệm đã biết rõ điều đó
nên mới ban-hành Luật 10/59, chứ nếu không thì tại sao chống Cộng mà không ban-hành
luật ấy từ khi mới lên cầm quyền (từ 1954-55) mà phải đợi cho đến năm 1959?
- Báo “Nhân Dân” của
CSBV tố-cáo Diệm giết hơn 1,000 “đồng-bào yêu nước” ở
trại giam Phú Lợi (Bình
Dương). Võ Nguyên Giáp yêu-cầu Uỷ-Hội Quốc-Tế điều-tra vụ
này. “Mặt Trận Tổ Quốc” phát-động phong-trào đấu-tranh,
và Hà Nội tổ-chức biểu-tình, phản-đối vụ tàn-sát ở Phú Lợi.
- Quốc-Hội Bắc Việt
thông qua Hiến Pháp mới.
- Bắc Việt phản-đối với
Ủy-Hội Quốc-Tế về cuộc bầu-cử Quốc-Hội của VNCH vào ngày 30/8/1959.
- Phạm Văn Đồng vận-động Anh và Liên
Xô yêu-cầu Mỹ chấm dứt can-thiệp vào Việt Nam.
- Hoa-Cộng gay-gắt đả-kích
chủ-nghĩa đế-quốc xâm-lược (Hoa Kỳ).
CSVN gây được sự chú ý của thế-giới
qua các đề-tài “nóng bỏng” kể trên.
- Hồ Chí Minh qua Mạc Tư
Khoa dự Đại Hội thứ 21 của Đảng Cộng-Sản Liên-Xô rồi về Hà
Nội họp. Đảng học-tập về Đại Hội ấy; lại qua Bắc Kinh “làm việc” với cộng-sản Trung Hoa.
Cộng-Sản quốc-tế bắt đầu phối-hợp
chặt-chẽ hơn trong mưu-đồ thôn tính Miền Nam.
■ Về phía Hoa-Kỳ:
- Bộ Ngoại-Giao Mỹ xác-nhận
là cộng-sản bắt đầu sử-dụng bạo-lực, ám-sát công-chức, tấn-công
đồn-điền, đánh phá chương-trình cải-cách điền-địa hay tài-trợ nông-dân....
- Phó Phụ-Tá Graham Parsons,
đặc-trách Viễn Đông của Ngoại-Trưởng Mỹ, qua gặp Phó Tổng-Thống Nguyễn
Ngọc Thơ, Bộ-Trưởng Nguyễn Đình Thuần và Tổng-Thống Ngô Đình
Diệm.
- Đại-Sứ Mỹ Elbridge Durbrow yêu-cầu Parsons mang
theo một cây gậy khi vào gặp Diệm.
- Chính-phủ Mỹ không chịu
gia-tăng quân-viện vì Diệm không chịu cải-thiện bang-giao với Cao
Miên.
- Nhà báo Albert Colgrove viết
một loạt bài về Việt Nam, nhất là về Đảng Cần Lao, khiến
Thượng-Nghị-Viện chất-vấn Bộ Ngoại-Giao, Đại-Sứ Durbrow phải bàn thảo
với Cố-Vấn Ngô Đình Nhu, và tướng Creighton Williams, Tư-Lệnh MAAG,
phải về điều-trần trước Quốc-Hội.
- Lãnh-Sự Mỹ Theodore Heavner tại Huế (Miền
Trung) điều-tra các hoạt-động kinh tài của Đảng Cần Lao tại Huế, Quảng
Trị, Đà Nẵng, Quảng Ngãi; phản ảnh những lời giải-thích của ông Nhu,
tiếp-xúc với ông Cẩn.
- Đại-Sứ Durbrow nghiên-cứu
vai trò của quân-đội Việt-Nam, tìm một khuôn mặt quân-sự có thể thay Diệm;
tạm-thời ủng-hộ Nguyễn Ngọc Thơ.
Bang-giao Mỹ-Việt căng thẳng hơn.
■ Về phía Việt-Nam Cộng-Hoà:
- Tướng Dương Văn
Đức từ-chức để chống lại kế-hoạch của Cố-Vấn Nhu đưa chính-trị
vào quân-đội; các tướng chắc không hài lòng với việc Diệm thăng
thưởng mà chỉ tuỳ theo sở-thích cá-nhân và dựa vào lòng
trung-thành riêng với mình (Đức tuyên-bố “thà làm bồi bàn ở Paris hơn là làm tướng
cho Diệm”).
- Ông Nhu lên tiếng
phê-bình các tướng. Tướng Williams (dù là thân Diệm)
cực-lực bài-bác lời phê-bình của Nhu; Williams xác-nhận khả-năng
của các tướng(Việt-Nam Cộng-Hoà) xuất-sắc hơn các tướng ở Đông Nam Á
hay Nam Mỹ.
- Phó Tổng-Thống Nguyễn Ngọc
Thơ không đồng ý với chủ-trương thuần dùng vũ-khí quân-sự để
chống Việt-Cộng mà Diệm áp-dụng theo lời cố-vấn của Nhu; Thơ muốn
đáp-ứng đòi-hỏi của nông-dân và lôi-kéo họ về với chính-phủ bằng
cách thuyết-phục. Lê Văn Đồng, Bộ-Trưởng Canh Nông, một
cán-bộ Cần Lao cao-cấp, đồng ý với Thơ.
- Hai nhân-vật đối-lập Phan
Quang Đán và Hoàng Cơ Thụy bị gạch tên trong danh-sách
ứng-cử-viên Quốc-Hội. Do áp-lực của Đại-Sứ Durbrow, Tổng-Thống Diệm cho
phép họ tranh-cử nhưng báo trước là nếu đắc-cử kết-quả kiểm-phiếu có thể bị huỷ
bỏ. Rốt cuộc, Đán và Nguyễn Trân (cũng là đối-lập)
đắc-cử nhưng bị loại bỏ.
- Bắt đầu từ đầu năm 1959,
trong lúc Cộng-Sản gia-tăng hoạt-động khắp nơi, nhứt là đồng-bằng sông Cửu
Long, Cà Mau và vùng biên giới Cam Bốt, thì Ngô Đình
Nhu giảm-thiểu số đồn bót, bỏ ngỏ một phần lớn xã thôn cho Cộng
sản. Dân-Vệ phải nạp vũ-khí tốt để nhận vũ-khí thô-sơ và dao
găm, không đủ khả-năng tự-vệ cho chính họ, nói chi bảo-vệ dân-chúng.
- Hai đại-đội của Sư-Đoàn 23 bị
Tiểu-Đoàn 2 Giải-Phóng phục-kích thiệt-hại nặng ở Đồng Tháp Mười.
- Một tiểu-đoàn của VC đánh
chiếm Đầm Dơi ở Cà Mau.
Tổng-Thống Diệm gặp khó-khăn dồn-dập
đối với các tướng trong quân-đội của mình, các thành-viên cao-cấp trong nội-các
của mình, các lãnh-tụ đối-lập trong dân-chúng, đồng-minh Hoa Kỳ, kẻ thù
cộng-sản, lẫn dân-chúng Việt-Nam.
Trong năm 1960:
■ Về phía cộng-sản:
- Hồ Chí Minh ký Sắc Lệnh số
1/SL ban-hành Hiến Pháp mới.
- Ngày 17/2/60, Ban Bí-Thư Đảng
Lao-Động Việt-Nam ra chỉ-thị đẩy mạnh công-tác chống bọn “phản cách-mạng” (gồm có “Mỹ+Ngụy” Miền Nam).
- Ngày 5/4/60, Quốc-Hội Bắc Việt
thông-qua luật nghĩa-vụ quân-sự (tăng-cường quân-số để đưa vào Nam).
- Ngày 8/5/60, CS Bắc Việt bầu-cử
Quốc-Hội Khoá II (quyết-định mới, cho tình-hình mới).
- Tháng 8/60, Tổng
Bí-Thư Liên-Xô Khruschev tiếp-kiến Hồ Chí
Minh tại Yalta.
- Ngày 9/5/60,
Thủ-Tướng Hoa-Cộng Chu Ân Lai qua thăm Bắc Việt (thắt
chặt thêm tình hữu-nghị, nhất là viện-trợ cho VNDCCH).
- Ngày 5/9/60, Đảng Lao Động Việt
Nam họp Đại Hội lần thứ III, mệnh-danh là Đại Hội Xây Dựng Xã Hội Chủ Nghĩa và
Đấu Tranh Thực Hiện Thống Nhất Nước Nhà (giải-phóng Miền Nam bằng vũ-lực).
- Ngày 20/12/60, cộng-sản cho ra
đời “Mặt Trận Dân Tộc Giải
Phóng Miền Nam Việt Nam”.
■ Về phía Hoa-Kỳ:
- Hội-Đồng Phối-Hợp Hành-Động của Mỹ
soạn-thảo kế-hoạch mới, về Việt-Nam. Kế-hoạch này nhằm dung-hoà
dị-biệt giữa các Bộ trong liên-hệ với Việt-Nam.
(Kế-hoạch mới, tức là có những đổi mới.
Xem phần cụ-thể dưới đây).
■ Về phía Việt-Nam Cộng-Hoà:
- Tổng-Thống Ngô Đình Diệm tiếp tân đầu năm, tỏ vẻ thân-thiết đặc-biệt với
Đại-Sứ Pháp Roger Lalouette. Ngày 9/1/60, Diệm gặp
riêng Lalouette, câu chuyện kéo dài 2 giờ (Pháp muốn phá Mỹ,
trung-gian hoà-giải giữa Ngô và Hồ).
- Ngày 26/1/60, VC đột-kích Bộ
Chỉ-Huy Trung-Đoàn 32 của Sư-Đoàn 21, ở Tây Ninh, gây cho 23 quân-nhân
tử-thương và cướp đi hằng ngàn vũ-khí. Tư-Lệnh Sư-Đoàn là
Trung-Tá Trần Thanh Chiêu và Trung Đoàn Trưởng liên-hệ bị cách chức
và giáng cấp, thêm đình thăng thưởng trong 5 năm.
- Đầu năm Canh Tý, nhật-báo Tự
Do (mặc dù ấn-hành nhờ tiền Mật-Vụ của Nhu), số Xuân, đăng lên bìa
trước một bức hoạ của hoạ-sĩ Phạm Tăng, vẽ 6 con chuột đang gậm nhấm trái
dưa hấu Việt-Nam (ám chỉ gia-đình họ Ngô: Diệm, Thục, Nhu, bà
Nhu, Cẩn, Luyện).
Hình bìa Tạp chí Tự Do
“Xuân Xanh Tý”
vẽ 6 con chuột (ám
chỉ gia-đình họ Ngô: Diệm, Thục, Nhu, bà
Nhu, Cẩn, Luyện)
đang gậm nhấm trái dưa
hấu (ám chỉ miền Nam).
- Ngày 29/1/60, VC
xâm-chiếm Đồng Xoài, ở Bình Long, và cướp của của một chủ
đồn-điền Pháp.
- Tháng 2/60, Ngô Đình
Nhu ra lệnh Cảnh-Sát, Hiến-Binh và An-Ninh Quân-Đội trừng-trị những người
chủ-trương nhật-báo Tự Do; toà soạn bị đập phá, nhân-viên bị lùng bắt.
- Ngày
8/2/60, Lalouette báo-cáo về Pháp nội-tình Miền Nam
Việt-Nam.
- Ngày 24/2/60, Wolf
Ladejinsky, Cố-Vấn cho Diệm về Cải-Cách Điền-Địa, thảo-luận
với Nguyễn Ngọc Thơ, Lê Văn Đồng và Võ Văn Hải (Bí-Thư
riêng của TT Diệm), bày tỏ quan tâm về sự suy-thoái an-ninh,
hoạt-động ám-muội của Đảng Cần Lao, nạn tham-nhũng trong giới
lãnh-đạo cao-cấp của đảng này (thí-dụ vụTrần Quốc Bửu với công-ty Sterling
Oil), lòng bất-mãn của nông-dân, những thất-bại mới đây của quân-đội,
tình-trạng bất-mãn trong hàng-ngũ sĩ-quan, và ý muốn loại bỏ Nhu.
- Ngày
24/2/60, Lalouette báo-cáo về tình-hình Miền Nam.
- Ngày 5/4/60, Khmer chiếm
hai đảo phía bắc quần-đảo Les Pirates ở Cà Mau.
- Ngày 6/4/60, Đại-Sứ
Mỹ Durbrow trực-tiếp than phiền với TT Diệm, vào ngày 6/4, về sự
lộng-hành của Đảng Cần-Lao.
- Ngày
8/4/60, Lalouette báo-cáo về Đảng Cần Lao.
- Ngày 9/4/60,
Cố-Vấn Parsons nêu lên với Bộ-Trưởng Thuần các vấn-đề tham nhũng
và liên-hệ giữa chính-phủ Diệm với dân-chúng.
- Ngày 13/4/60,
Đại-Sứ Durbrow gặp Trần Trung Dung, Phụ-Tá Quốc-Phòng, thắc-mắc
về lời phát-biểu của Chánh Văn Phòng của Dung. Theo Dung, kẻ
kia là đảng-viên Cần Lao, tay chân của Cẩn, có thể được gài vào Bộ
Quốc-Phòng để phá Nhu và Thuần.
- Ngày 19/4/60,
Tổng-Thống Diệm xin Mỹ cho tướng Edward Lansdale, nguyên là
"cột trụ chống đỡ" của mình từ những ngày đầu, trở lại Việt-Nam giúp
mình, nhưng bị Durbrow phản-đối; hiềm-khích cá-nhân giữa hai người
này gia-tăng.
- Ngày 21/4/60, Thuần xin
gặp Durbrow về vụ hãng đường Hiệp Hoà.
- Ngày Lễ Hai Bà Trưng (mồng 6 tháng 2 âm-lịch= 3/3/60), Lê Xuân Nhuận,
người vốn tích-cực ủng-hộ Ngô Đình Diệm (một mình chống lại tập-đoàn Nguyễn
Văn Hinh & Trương Văn Xương của Quân-Đội Quốc-Gia tại Đệ Nhị
Quân Khu) từ những ngày đầu Diệm gặp khó-khăn lúc mới về nước, đã
đứng lên trong lớp học-tập “chính-trị
và công-dân giáo-dục” tại
cơ-quan Cảnh-Sát Huế, tố-cáo các sai-trái của chế-độ Diệm (xem thêm) Biến-cố
này xảy ra trước cả chuỗi những biến-cố khác.
- Ngày 26/4/60, 18
nhân-vật tên tuổi họp báo ở khách-sạn Caravelle, Saigon,
ra kháng-thư phản-đối chế-độ độc-tài của Diệm. Đó là các
ông: Phan Khắc Sửu, Trần Văn Hương, Phan Huy Quát, Trần Văn Đỗ, Trần
Văn Văn, Trần Văn Lý, Lê Quang Luật, Nguyễn Lưu Viên, Trần Văn Tuyên, Huỳnh Kim
Hữu, Nguyễn Tiến Hỉ, Lê Ngọc Chấn, Lương Trọng Tường, Nguyễn Tăng Nguyên,
Phạm Hữu Chương, Tạ Chương Phùng, Trần Lê Chất, Hồ Văn Vui (trong đó có
đến 11 Tổng-Trưởng, Bộ-Trưởng cuả chính Đệ-Nhất Cộng-Hoà).
Ngày 30/4/1960, Phan
Khắc Sửu và Trần Văn Văn họp báo, phân-phối
bản kháng-thư ký ngày 26/4/60.
Nguyên bản tiếng Việt của “Tuyên Ngôn Caravelle” ngày
26-4-1960
(Hình của kỹ sư Trần Văn Tòng, trưởng nam của ông Trần Văn Văn,
một trong 18 người khởi xướng Tuyên Ngôn)
- Ngày 30/4/60, Trưởng Phái-Bộ
MSU, Wesley Fishel, viết thư cho Diệm, cho biết là Trần Văn
Chương (Đại-Sứ VNCH tại Mỹ) chống-đối Diệm, và Nguyễn Phú
Đức (Đệ-Nhất Thư-Ký của Toà Đại-Sứ ấy) đã khiến cho Diệm mất dần
những người bạn Mỹ. Dư-luận ở Mỹ chú
ý kháng-thư của Nhóm Caravelle.
- Ngày
3/5/60, Durbrow thấy đã đến lúc “thêm răng cho lời thuyết-phục” - nói thẳng với Diệm, về các vấn-đề: nạn
tham-nhũng, sự lộng-hành của Đảng Cần-Lao, chuyện không tận-dụng tài-lực
trong công-cuộc chống Cộng, việc nên ngưng khiêu-khích và thù-hận
với Miên. Nếu Diệm không thay-đổi, sẽ tạm ngưng gia-tăng
viện-trợ.
- Ngày
9/5/60, Ladejinsky báo-cáo
với Durbrow: Diệm không coi trọng tuyên-cáo của nhóm
Caravelle, không chịu hoà-hoãn với Miên. Nguyễn Ngọc
Thơ và Lê Văn Đồng lo ngại Diệm mất dần lòng dân.
- Ngày 9/5/60, Bộ Ngoại-Giao Hoa-Kỳ
đồng-ý cho Đại-Sứ Durbrow cảnh-cáo Diệm về các tệ-nạn.
- Ngày 9/5/60, Phan
Quang Đán và các chính-hữu gửi Thư Ngỏ cho Ngô
Đình Diệm.
- Ngày
13/5/60, Durbrow gặp Diệm, nói về Cần Lao và liên-hệ
với Miên. Diệm bảo Cần Lao chỉ chống tham-nhũng, chứ
không tham-nhũng.
- Ngày
28/5/60, VC tấn-công quận-lỵ Đức Hoà ở Gia-Định.
- Ngày 22/6/60, VC chạm
súng với Biệt-Động-Quân tại Đức Huệ ở Long An.
- Ngày 6/7/60, VC xúi dân
nổi dậy tại quận Mõ Cày ở Kiến Hoà.
- Ngày
11/7/60, Ladejinsky nói chuyện về Diệm với các Trưởng
Sở Việt-Miên-Lào của Nha Hợp-Tác Quốc-Tế: Diệm quá
tự-kiệu tự-đại, ngày một xa rời đám đông, công-khai
che-chở Cần-Lao và các thân-thuộc. Người
thay-thế Diệm có thể là Thơ. Mỹ cần cứng-rắn
với Diệm. Diệm chẳng còn nơi nương-tựa.
- Ngày 1/8/60, Phan
Khắc Sửu (Mặt Trận Quốc-Gia Đoàn-Kết) và một số nhân-sĩ
yêu-cầu Diệm chấm dứt quốc-sách Khu Trù Mật.
- Ngày 20/8/60, VC tràn
ngập quận-lỵ Hiệp Đức, rồi phục-kích đả-viện, ở Quảng-Nam.
- Ngày 22/8/60,
Đại-Sứ Lalouette báo-cáo tình-hình chính-trị Miền Nam ngày càng
suy-thoái.
- Ngày 23/8/60, theo bản Ước-Lượng
Tình-Báo của Mỹ tại Washington DC thì sự chống-Diệm ngày
càng gia-tăng, hoạt-động cộng-sản cũng ngày càng tăng.
- Ngày 5/9/60, Durbrow báo-cáo
tình-hình an-ninh ngày càng suy-thoái: bất-mãn trong mọi giới,
đặc-biệt trong quân-đội và trong cộng-đồng giáo-dân Ky-Tô-Giáo
di-cư. Giáo-dân dự-định biểu-tình vào ngày 19/8 (nhưng bị ngăn chận).
(Dương Văn Minh tuyên-bố: giết được 1 tên VC thì chúng tăng-cường 10 tên).
- Ngày 16/9/60, Durbrow sợ
rằng đảo-chính sẽ xảy ra: bất-mãn trong mọi tầng-lớp dân-chúng; người dân tin
vào dư-luận về vợ chồng Nhu; nên gửi Nhu làm đại-sứ đâu đó,
cũng như Trần Kim Tuyến.
- Ngày 21/9/60, Hội-Đồng
An-Ninh Quốc-Gia Hoa-Kỳ họp phiên thứ 460, quyết-định Diệm
phải mở rộng chính-phủ.
- Ngày 23/9/60, Loyd Musolf,
Trưởng Đoàn Chuyên-Viên MSU, báo-cáo: tình-hình Việt-Nam ngày càng
tồi-tệ. Mỗi tháng có khoảng 5,000 tù-nhân chính-trị bị
bắt.
- Ngày 6/10/60, Phan Quang Đán lại gửi thư
ngỏ cho Diệm.
- Ngày 7/10/60, XLTV Ngoại-Trưởng
Mỹ, Clarence Dillon, chỉ thị Durbrow khéo léo
khuyên Diệm đưa Nhu đi làm đại-sứ.
- Ngày
14/10/60, Durbrow trao Diệm văn-thư yêu-cầu thi-hành một
chính-sách cởi-mở hơn, và tuyên-bố đổi mới trong bài diễn-văn nhân Ngày
Quốc-Khánh 26/10 sắp tới.
-
Ngày 21/10/60, VC tấn-công hàng loạt tiền đồn VNCH tại Dakpek, Daksut
và Dakse ở Kontum. Quận lỵ Toumorong bị CSVN chiếm giữ nhiều ngày.
- Ngày
24/10/60, Lalouette lại báo-cáo tình-hình Miền Nam tồi-tệ.
- Ngày 28/10/60, VC lại tấn-công vào
công-trường xây đường Kontum‒Quảng-Ngãi.
- Ngày 11/11/60,
Đại-Tá Nguyễn Chánh Thi, Chỉ Huy Trưởng Nhảy
Dù, làm đảo chính: Tham-dự có các Trung-Tá Nguyễn
Triệu Hồng và Vương Văn Đông, các Thiếu-Tá Phan
Trọng Chinh và Phạm Văn Liễu. 03g30 Lực-lượng
nòng-cốt gồm 4 tiểu-đoàn Dù và Liên-Đoàn Biệt-Động-Quân của
Thiếu-Tá Lữ Đình Sơn, dưới quyền Thiếu-Tá Chinh đóng tại vườn Tao
Đàn. Đại-Uý Phan Lạc Tuyên, một nhà thơ, cùng tham-dự.
Ngoài ra, còn có một tiểu-đoàn Thuỷ-Quân Lục-Chiến do Đại-Uý Nguyễn
Kiên Hùng chỉ-huy. Lúc 12g, phe đảo-chính chiếm Đài Phát-Thanh
Quốc-Gia, công-bố danh-sách Uỷ-Ban Cách-Mạng, có các tướng Phạm Xuân
Chiểu và Lê Văn Kim. Hoàng Cơ Thuỵ (luật-sư)
và Phan Quang Đán (lãnh-tụ Tự Do Dân Chủ) lên đài
phát-thanh, ra thời-hạn choDiệm phải đầu hàng trước 14g.
Thương-thuyết tiếp-tục. Durbrow góp ý là hai bên nên
hoà-giải, nhấn mạnh là tránh nội-chiến, và cho biết không thể đưa
Thủy-Quân Lục-Chiến Mỹ vào như Diệm yêu-cầu.
Dân chúng thủ đô Sài Gòn
xuống đường ủng hộ cuộc đảo
chính
11-11-1960 của Binh chủng Nhảy Dù và các đảng phái chính trị
chống lại “Chế độ Gia đình trị Ngô Đình Diệm”
Nhu muốn Durbrow can-thiệp
để phe cách-mạng đồng ý giữ Diệm làm Tổng Thống. Durbrow nói
rằng Mỹ muốn phe Cách-Mạng vẫn giữ Diệm làm
Tổng-Thống, và duy-trì đoàn-kết để chống Cộng, nhưng không muốn can-thiệp
vào nội-tình Việt-Nam, để hai phe tự dàn-xếp với nhau. 20g30 Đài
Saigon phát-thanh mỗi 15 phút; một thông-báo của Tướng Lê Văn Tỵ, Tổng
Tham-Mưu-Trưởng, cho biết Diệm đã ký giấy-tờ chuyển-giao chính-quyền
cho Tỵ và 18 người khác. Ba nhân-vật quan-trọng của chế-độ đều
vắng mặt: Tướng Nguyễn Văn Là, Tổng-Giám-Đốc Cảnh-Sát Công-An (đi
trốn), Trần Kim Tuyến, Giám-Đốc Sở Nghiên-Cứu Chính-Trị (đến trưa ngày 12
mới ra mặt), các Trung-Tá Lê Quang Tung, Tư-Lệnh Lực-Lượng Đặc-Biệt,
và Nguyễn Văn Châu, Giám-Đốc Nha Chiến-Tranh Tâm-Lý (trốn vào nhà thờ cho
đến chiều ngày 11). Phe thân Diệm: Nguyễn Đình Thuần,
Bộ-Trưởng Phủ Tổng-Thống kiêm Quốc-Phòng, liên-lạc với
Đại-Sứ Durbrow. Tướng Raymond Nguyễn Khánh leo qua cổng
hậu vào Dinh Độc-Lập. Võ Văn Hải, Chánh Văn-Phòng của Diệm, ra
ngoài vòng thành trực-tiếp thương-thuyết với nhóm Vương Quang
Đông.
- Ngày 12/11/60, 06g20 Đài
phát-thanh Saigon phát hiệu-triệu của Diệm gửi đồng-bào,
tuyên-bố giải-tán chính-phủ, kêu gọi các tướng chỉ-huy
quân-đội thành-lập một chính-phủ lâm-thời. Trong khi
chờ-đợi, Diệm sẽ hợp-tác với Uỷ-Ban Cách-Mạng để thành-lập một
chính-phủ liên-hiệp. Diệm cũng cho lệnh ngưng bắn để tránh đổ
máu. Thuần báo cho tướng Lionel McGarr, Tư-Lệnh MAAG,
là một chính-phủ quân-nhân, với Diệm làm Tổng-Thống, đã
được thành-lập. 07g00 Đại-Sứ Durbrow báo tin hai phe
đã đạt thoả-ước: 1/ Diệm làm Tổng-Thống (không có
thực-quyền). 2/ Tướng Lê Văn Tỵ làm Thủ-Tướng
một chính-phủ quân-sự. Đông nói là các tướng Mai Hũu
Xuân, Phạm Xuân Chiểu (Tham-Mưu-Trưởng Liên-Quan), Dương Văn
Minh, Trần Văn Đôn, Lê Văn Kim, đã được chọn vào chính-phủ.
3/ Hội-Đồng Cách-Mạng sẽ được duy-trì, gồm có: Nguyễn Chánh
Thi, Vương Quang Đông, Nguyễn Huy Lợi, và Hoàng Cơ
Thụy (Ki-Tô-Giáo).
Đông yêu-cầu chính-phủ Mỹ ra tuyên-cáo yểm-trợ
tân-chính-phủ; Durbrow xin Bộ Ngoại-Giao duyệt-xét bản
thông-cáo. Bộ Ngoại-Giao Mỹ đồng ý, chỉ sửa vài chữ và
chờ Durbrow xác-nhận lại trước khi phổ-biến cho báo-chí Mỹ,
thì tình-hình thay đổi.
08g30 Nguyễn Khánh từ Dinh
Độc-Lập thuyết-phục các tướng đứng ngoài hãy nhập cuộc để ổn-định tình-thế, ra
lệnh cho lực-lượng Dù của Nguyễn Chánh Thidi-chuyển về Bộ Tổng Tham-Mưu,
và ngưng bắn; nhưng các đơn-vị của Sư-Đoàn 5 của Trần Thiện Khiêm từ
Mỹ Tho thì tăng-cường cho lực-lượng trung-thành
với Diệm tại Saigon, đánh lại phe đảo-chính.
18g Diệm đọc diễn-văn trên
Đài Saigon, tuyên-bố là đã ra lệnh Quân-Đội Cộng-Hoà thanh-toán lực-lượng
phản-loạn, hứa sẽ tiếp-tục phục-vụ đất nước và dân-tộc theo đường lối
Cộng-Hoà và Nhân-Vị.
Trong ngày, các cơ-quan an-ninh
của Dỉệm âm-thầm bắt giữ các chính-khách đối-lập, như Trần Văn
Hương, v.v...
- Ngày
13/11/60 Đại-Uý Phan Phụng Tiên, Trưởng Phi-Đoàn 1 Vận-Tải, lái C-47
bay qua Nam Vang (Cao Miên) chở theo 15 nhân-vật cầm đầu cuộc
đảo-chính (trong đó có Đại-Tá Nguyễn
Chánh Thi, Trung-Tá Vương Quang Đông, Thiếu-Tá Phạm Văn Liễu,
v.v...). Phan Lạc Tuyên thì dùng xe Jeep vượt biên qua
theo.
Tóm lại, Tổng-Thống Diệm đã
nhượng-bộ, đồng ý giải-tán chính-phủ để thành-lập một chính-phủ liên-hiệp với
các tướng, nhưng chỉ trì-hoãn để chờ phản-công lại phe đảo-chính.
Đó là kinh-nghiệm cho phe Cách-Mạng
1/11/1963 sau này.
- Ngày
25/11/60, Lalouette báo-cáo, đại-ý từ ngày cầm
quyền, Diệm đáng lẽ phải tạo nên màng lưới liên-hệ ngoại-giao; cuộc
đảo-chính này gây sự mất mặt cho Diệm ở trên phương-vị
quốc-trưởng. Trong hai ngày 11 và 12 báo-chí quốc-tế hầu như đồng-thanh
đã nói nhiều về sự yếu-kém và sai-lầm của
chế-độ Diệm. Nhật-Bản ngần-ngại trong việc bồi-thường
chiến-tranh, kế-hoạch xây đập thuỷ-điện Đa Nhim. Các quốc-gia
viện-trợ cho Diệm, đặc-biệt là Đức, tự đặt vấn-đề. Bộ Ngoại-Giao
Mỹ chúc mừng Diệm thoát cơ nguy nhưng đã
nhắc Diệm phải đặt quyền-lực trên những căn-bản rộng-rãi hơn,
thực-hiện những cải-cách cấp-tiến, hành-động nghiêm-khắc đối
với tệ-nạn tham-nhũng. Bắc Việt tưởng bở,
nhưng phe đảo-chính có lập-trường chống Cộng, nên giữ im-lặng.
- Ngày
4/12/60 Đại-Sứ Durbrow nhận-định là dân-chúng ngày càng
bất-bình Diệm vì thiếu khả-năng chống Cộng và dùng
chính-sách bàn tay sắt với các nhóm đối-lập. Nếu Diệm không
thay đổi, có lẽ phải nghiên-cứu việc thay-đổi lãnh-đạo trong một
tương-lai không xa.
- Ngày
9/12/60 Cơ-quan CIA báo-cáo về những nhân-vật có
thể thay Diệm.
Ngày
14/12/60 Durbrow thuyết-phục Diệm cởi mở hơn
nhưng Diệm vẫn bào-chữa cho chế-độ và vợ+chồng Nhu.
- Ngày 16/12/60 Bộ
Ngoại-Giao Mỹ chỉ-thị Durbrow gặp Diệm, hỏi về những
đề-nghị cải-cách đã trao cho Diệm từ ngày 14/10/60 (trao thêm quyền
choQuốc-Hội và nới lỏng kiểm-duyệt báo-chí).
- Ngày 20/12/60 cộng-sản
công-khai ra mặt: Mặt Trận Dân Tộc Giải Phóng Miền Nam chính-thức ra
mắt (thành-lập từ ngày 12/12) tại chiến-khu Dương Minh
Châu ở Tây Ninh.
Nguồn:
Nhiều đoạn trên đây được trích từ
tác-phẩm “Việt-Nam Niên-Biểu - Tập
I-C: 1955-1963” của Tiến-Sĩ Vũ Ngự Chiêu tức Chính
Đạo do Văn Hoá ở Texas xuất-bản năm 2000.
